Фитосанитариялық қауіпсіздік — Қазақстанның азық-түлік пен ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің маңызды бөлігі. Әсіресе жапырақ және сабақ таты сияқты қауіпті дәнді дақылдар ауруларымен күресте оның маңызы ерекше. Бұл зерттеуде Қазақстанның әртүрлі өңірлерінен жиналған Puccinia triticina және Puccinia graminis популяцияларының вируленттілігі мен расалық құрамы зерттелді. Барлығы 30 P. triticina және 31 P. graminis изоляты Lr- және Sr- гендері бар изогендік линияларға қарсы талданып, осы гендердің тиімділігі анықталды. Нәтижелер солтүстік және оңтүстік популяциялар арасындағы расалық құрамы мен вируленттілігінде елеулі айырмашылықтар бар екенін көрсетті, сондай-ақ кейбір расалар екі өңірге де ортақ болып шықты.

Бастапқы зерттеуден бастап, әртүрлі биологиялық өнімдерді өндіріске қолдануға дейін, штамдарды жұмыс жағдайында ұстау және олардың құнды қасиеттерін сақтау микроорганизмдермен кез келген дерлік жұмыстың маңызды шарты болып табылады. Осыған байланысты, бұл мақалада дамып кележатқан тауық эмбриондарында (ДТЭ) Ньюкасла ауруы вирусы (НАВ) сияқты жұқпалы аурулардың қоздырғыш штамын жаңарту және оның патогендік белсенділігін балапандарда анықтау бойынша зерттеу нәтижелері берілген.
9 жыл сақтау кезінде НАВ-ның Т-53 штамының биологиялық белсенділігі 1,74 lg ЭИД50/мл дейін төмендеді. ДТЭ-да қатарынан үш рет пассаждау нәтижесінде штамның биологиялық белсенділігі ұзақ сақтауға мүмкіндік беретін қолайлы деңгейге дейін өсті. Содан кейін алынған вирусы бар суспензия (ВБС) штамның паспорттық деректеріне сәйкес қорғаныш ортаны қосу арқылы лиофилизацияланады. Лиофильді кептірілген штамның сапасы келесі негізгі көрсеткіштері: сыртқы түрі, бөгде қоспалардың болмауы, ампулалардың көгеруі және жарықтары, вакуумның болуы, ерігіштігі, сутегі иондарының концентрациясы, ылғалдың массалық үлесі, бактериялық, саңырауқұлақ және микоплазмалық ластаушылардан тазалығы, биологиялық және патогендік белсенділігі бойынша бағаланды.
Тексеру барысында НАВ-ның Т-53 штамының жаңартылған үлгісі физика-химиялық және биологиялық қасиеттері штамм паспортындағы деректерге сәйкестігін көрсетті.

Мақалада генетикалық аттенуирленген «P.multocida Aro/A» пастерелланың В серотипі негізінде жасалған жануарлардың пастереллезіне қарсы спецификалық алдын алуға арналған моно- және поливалентті вакцина нұсқаларының қауіпсіздігі мен иммуногенділігін зерттеу нәтижелері келтірілген.
Пастерелланың B серотипінен дайындалған моновалентті вакцина бұзауларға 2,5х108 колония түзуші бірлік (к.т.б.) дозада, ал қойлар мен ешкілерге 2,5х109 к.т.б. дозада егілді. Құрамында генетикалық аттенуирленген «P.multocida Aro/A» және пастерелланың D серотипінің микроб жасушалары тең қатынаста (1:1) алынған поливалентті вакциналық препаратпен бұзаулар мен торайларды 2,5х108 к.т.б. дозада, қойлар мен ешкілерді 2,5х109 к.т.б дозада вакцинациялады. Вакцинациялаудан кейінгі препаратардың иммуногенділігін анықтау үшін егілген жануарларды 28-ші тәулікте, пастерелланың эпизоотиялық «P.multocida Т88» штамымен жұқтырды. Жануарларды жұқтыру нәтижесінде, барлық тәжірибелік жануарларда пастереллезге тән белгілер: ауырсыну, денесінде және егу аймақтарындағы қызару мен бөртпелер, әлсіздік, жөтел, дене температураларының жоғарылауы байқалмады.
Жүргізілген зерттеулер нәтижесі патерелланың «P.multocida Aro/A» аттениурленген штамынан дайындалған моно- және поливалентті вакциналық препараттардың жануарлар үшін қауіпсіздігі және иммуногенділігін анықтады.

Бұл жұмыста гельминтке қарсы препараттағы белсенді субстанцияның сапасын бақылау және сандық анықтау үшін қолданылатын жоғары тиімді сұйық хроматографияға (ЖТСХ жоғары тиімді сұйық хроматография) негізделген аналитикалық әдісті валидациялау принциптері мен әдістемесі қарастырылады.
Ерекшелік, сызықтық, дәлдік, дәлдік, анықтау шегі және сандық анықтау шегі сияқты валидацияның негізгі параметрлері сипатталған. Жүргізілген талдау әдістің нормативтік құжаттаманың талаптарына сәйкестігін растауға мүмкіндік берді, бұл оның препараттың сапасын бақылау үшін жарамдылығын қамтамасыз етеді. Алынған нәтижелер фармацевтикалық өнімді зертханалық бақылау жағдайында ВЭЖХ әдісінің жоғары сенімділігі мен қайталануын көрсетеді. Ұсынылған барлық параметрлер бойынша әдіс нормативтік құжаттардың талаптарына жауап беретіні анықталды.

Ньюкасл ауруы Қырғызстанның ветеринарлық қызметі үшін маңызды трансшекаралық инфекциялардың бірі болып табылады. Қырғыз Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі мен халықаралық ұйымдардың (МЭБ/ВОЗЖ) мәліметтері бойынша, бұл ауру еліміздің әртүрлі аймақтарында, әсіресе жеке шаруашылықтар арасында құс шаруашылығы кең таралған оңтүстік облыстарда тіркелген.
Ньюкасл ауруы Австралиядан басқа барлық континенттерде кең таралған және құс шаруашылығының дамуына айтарлықтай теріс әсер етіп, үлкен экономикалық шығынға ұшыратады. Қырғызстан Республикасының аумағында ауруды жұқтыру жағдайлары, атап айтқанда, 2015 және 2016 жылдары тіркелді.Аурудың қоздырғышы жақсы зерттелгеніне және инфекцияның клиникалық ағымының ерекшеліктері белгілі болғанына қарамастан, ауруды толық жою мәселесі шешілмей отыр. Бұл шолу мақаласының мақсаты - тарихи ақпаратты, эпизоотологиялық деректерді, қоздырғыштың молекулалық-генетикалық сипаттамаларын, сондай-ақ Ньюкасл ауруын диагностикалау, алдын алу және бақылаудағы заманауи көзқарастарды қамтитын қол жетімді әдеби көздерді жүйелеу және жинақтау. Қырғыз Республикасындағы эпизоотиялық жағдайға ерекше назар аударылады.

Бұл шолу мақаласында вакциналық препараттарды лиофилизациялау әдістері мен технологиялары қарастырылады. Процестің негізгі кезеңдері мен сублимация шарттарын оңтайландырудың кейбір тәсілдері, сондай-ақ дайын өнімнің тиімділігі мен сапасын арттыру жолдары талданады. Қорғаныш орталардың вакциналардың тұрақтылығын, қауіпсіздігін және биологиялық белсенділігін қамтамасыз етудегі рөліне, сондай-ақ оларды сақтау және тасымалдау жағдайларын кеңейтуге ерекше назар аударылады. Бұл шолу лиофилизация технологияларының қазіргі даму жағдайы туралы кешенді түсінік береді және осы саладағы болашақ зерттеулердің перспективалық бағыттарын анықтайды.