НАҚТЫ УАҚЫТТАҒЫ ПТР ӘДІСІ НЕГІЗІНДЕ ІРІ ҚАРА МАЛДЫҢ НОДУЛЯРЛЫҚ ДЕРМАТИТІ ВИРУСЫН ДИАГНОСТИКАЛАУ ҮШІН СЫНАҚ ЖҮЙЕНІ ӘЗІРЛЕУ

Нодулярлық дерматит (НД) қазіргі уақытта көптеген елдерде, соның ішінде Қазақстанда ірі қара малдың ең зиянды және экономикалық маңызды ауруларының бірі болып табылады. Аурудың бұл түріне еліміздегі қолайсыз жағдайға байланысты дер кезінде ден қою және тиісті шараларды қабылдау үшін бұл вирусты жедел баламалау қажеттігі туындайды. Бұл мәселелерді шешу үшін нақты уақыттағы полимеразды тізбекті реакция (НУ-ПТР) әдісіне негізделген сынақ жүйе жасалды. Сынақ-жүйені әзірлеу кезінде заманауи молекулалық биологиялық әдістер қолданылды, олардың көмегімен НД вирусының GPCR генінің ең консервативті және ерекше аймақтары анықталды. Таңдалған аймақтарды пайдалана отырып, түрге тән праймерлер мен зондтар жұптары құрастырылды және синтезделді. НУ-ПТР қою үшін температура режимі және реакциялық қоспа компоненттерінің арақатынасы оңтайландырылды. Әзірленген сынақ-жүйе НД вирусының, қой шешегінің, ешкі шешегінің, түйе шешегінің және НД вирусы генінің фрагменті қосылған плазмидтік ДНҚ-ны қолдану арқылы ерекшелігі мен сезімталдығы сыналды. Зертханалық сынақтардың нәтижелері сынақ-жүйенің ерекше жұмыс істейтінін көрсетті, ал сезімталдығы бір реакцияда 20 аттограмм плазмидті ДНҚ-ны құрады, бұл НД вирусының ДНҚ молекулаларының 5 көшірмесіне сәйкес келеді.

1. Мищенко А.В., Мищенко В.А., Шевкопляс В. Н., Джаилиди Г.А., Дресвянникова С.Г., Черных О.Ю., Кононов А.В. Акбаев Р.М. Экологические особенности нодулярного дерматита крупного рогатого скота // Ветеринария Кубани. – 2017. – №5. – С. 22.

2. Roberts H. Lumpy skin disease in Turkey (Europeanside) Preliminary outbreak assessment. – URL:https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/ attachment_data/file/437163/ poa-lumpy-skin-turkey-201506.pdf (accessed date: 18.04.16).

3. Семакина В.П., Жильцова М.В., Саввин А.В., Акимова Т.П. Распространение заразного узелкового дерматита (Нодулярного дерматита) крупного рогатого скота в мире // Ветеринария сегодня. – 2017. – №3 (22). – С. 13.

4. Gunenkov V.V. Lumpy skin disease in cattle // Collection of scientific papers of VGNKI. – 2005. – Vol.66. – P. 46-54.

5. Коновалов М.Г., Шевченко А.А. Профилактика нодулярного дерматита в Краснодарском крае // Материалы Всероссийской научно-практической конференции «Перспективы производства продуктов питания нового поколения». – 2017. – С. 15

6. Енгашев C., Смирнов Д., Алиев М. Нодулярный дерматит крупного рогатого скота // Ветеринария. – 2017. – С. 26-27

7. Lubinga J.C., Tuppurainen E.S., Coetzer J.A., Stoltsz W.H., Venter E.H. Evidence of lumpy skin disease virus over-wintering by transstadial persistence in Amblyomma hebraeum and transovarial persistence in Rhipicephalus decoloratus ticks // Exp. Appl. Acarol. – 2014. – Р. 77–90. DOI: 10.1007/s10493-013-9721–7

8. Santhamani R., Yogisharadhya R., Venkatesean G., Shivachandra S.B., Randey A.B., Ramakrishnan M.A. Molecular characterization of Indian sheeppox and goatpox viruses based on RPO30 and GPCR genes // Virus genes. 2014. –Р. 286–91. DOI 10.1007/s11262-014-1095-3

9. Tulman E.R., Afonso C.L., Lu Z., Zsak L., Kutish G.F., Rock D.L. Genome of lumpy skin disease virus // J. Virol. 2001. – Р. 7122–30. DOI: 10.1128/JVI.75.15.7122-7130.2001.

10. Monier A., Claverie J.M., Ogata H. Horizontal gene transfer and nucleotide compositional anomaly

11. in large DNA viruses // BMC Genomics. – 2007. –Р. 1–17. DOI: 10.1186/1471-2164-8-456.

12. Amin A.A., Ehab El-Nahas, Abd-Elbaset El-Mashed. Pathological and Virological Studies on an Outbreak of Lumpy Skin Disease among Cattle in Kalubia Governorate-Egypt // Journal of Advanced Veterinary Research. – 2015. –Р. 165-75.

13. Kumar S., Stecher G., Tamura K. MEGA7: Molecular Evolutionary Genetics Analysis version 7.0 for bigger datasets // Mol. Biol. Evol. – 2016. – Р. 1870–4. DOI: 10.1093/molbev/msw054.

14. Beard P.M. Lumpy skin disease: a direct threat to Europe // Vet. Ec. – 2016. – Vol. 28. –P. 557-558.

15. Пестова Я.Е., Артюхова Е.Е., Кострова Е.Е., Шумилова И.Н., Кононов А.В., Спрыгин А.В. Разработка ПЦР в режиме реального времени для выявления полевых изолятов вируса заразного узелкового дерматита в пробах от крупного рогатого скота // Сельскохозяйственная биология. – 2018. – Т. 53 (2). – С. 422-429.

16. Кодекс здоровья наземных животных МЭБ. Гл. 1.2. Критерии включения болезней, инфекций и инфестаций в список МЭБ // Париж, 2014. – Т. 1. – 23 изд. – С. 5.

17. Lumpy skin disease are not detected in the territory of the country // Ekho –broadsheet. – URL: http://www. echo.az/article.php (accessed date: 18.04.16).