Сиыр шешегі – тез дамуымен және бірқатар өзіне тән белгілермен сипатталатын ауру. Ауру дене температурасының айтарлықтай жоғарылауымен сипатталады, жалпы әлсіздік пен тәбет жоғалтуды туындатады. Бұл өз кезегінде сүт өнімділігіне әсер етеді. Сиырдың желінінде папула пайда болады, олар уақыт өте келе абсцесс пен жараларға айналады. Қолайсыздық пен ауырсынудың нәтижесінде сиыр артқы аяқтарын алшақтап ұстап тұрады. CPXV геномында кез келген ортопоксвирустың ең толық гендік жиынтығы бар. Бұл CPXV бірегей ерекшелігі оны вирустың әртүрлі штамдарына мутацияға ұшырауға өте ыңғайлы етеді. Бұл екі тізбекті ДНҚ вирусы. Вирустың вирионды қоршап тұрған қабықшасы бар. Бұл қысқа шолу мақаласында әртүрлі жануарлар түрлері мен адамдар үшін осы вирусқа сезімталдықтың клиникалық көріністері туралы пайдалы ақпарат беретін ғылыми дереккөздердегі зерттеулер талданады. Бұл вирустың өмірлік циклін зерттеу де маңызды аспект болып табылады, өйткені оның механизмдерін ашу тиімді бақылау және қадағылау стратегияларын жасауға мүмкіндік береді. Әртүрлі жануарлар түрлері мен адамдарда осы вирусқа сезімталдықпен байланысты клиникалық көріністердің нақты мысалдары келтірілген. Бұл оның ықтимал салдары мен қоғамдық денсаулыққа әсерін толық бағалауға мүмкіндік береді

Ірі қара малдың жұқпалы ринотрахеиті (ІҚМ ЖРТ) – вирустық этиология ауруы, оның қоздырғышы герпесвирустар отбасының өкілі – 1 типті бұқа герпесвирусының вирусы (BHV-1) болып табылады. Инфекция барлық жерде кездеседі, тек кейбір елдер «ЖР-тан босатылған аумақтары» мәртебесін ала алды. Ел экономикасына әсер ететін негізгі жағымсыз салдарлар малдың репродуктивті және өнімді қасиеттерінің төмендеуі, сондай-ақ малдың өлімі болып табылады. Аурудың клиникалық белгілері – қызба, жөтел, түсік түсіру, конъюнктивит. Аурудың көзі – ірі қара малдардан шыққан шырышты, түсік түсіретін материалдардан, экссудаттардан бөлінетін BHV-1 ДНҚ-сы. Вирион мақсатты тіндерге енген кезде тез көбейіп, жұқтырған жасушалардың лизисін тудырады. ЖРТ вирустың геномы 70-ке жуық ақуызды кодтайды, олардың кейбіреулері жұқтырған Т-жасушаларының заралы жасушаларын анықтауға кедергі келтіруі мүмкін, ал инфекцияның жасырын түрге өтуі ауру бойынша жағдайларды толығымен қиындатады. Вирус жануар стресстік жағдайда болған кезде қайта белсендірумен сипатталатындығына байланысты, отар арасында қоздырғыштың үздіксіз айналымы сөзсіз. BHV-1 диагностикасы үшін серология және гендік инженерия әдістеріне негізделген әртүрлі коммерциялық диагностикалық құралдар қолданылады. Ірі қара малдың ЖРТ алдын алу мақсатында жануарларды фармацевтикалық нарықта қолданылған вакциналармен иммунизациялайды. Сонымен қатар, ірі қара мал басын инфекциядан қорғауға қабілетті жаңа биопрепараттар жасау бойынша зерттеулер жүргізілуде.

Құстардың вирустық ауруларының қоздырғыштары табиғатта кең таралған. Ньюкасл ауруының жабайы және үй құстары популяциясы арасында таралуы ветеринариялық қызметтерден молекулярлық эпидемиологиялық деректер негізінде тиімді күрес шараларын әзірлеу үшін шаралар қабылдауды талап етеді.
Мақалада Қазақстанның әртүрлі аймақтарындағы Ньюкасл ауруы бойынша мониторингтік зерттеулердің деректері берілген. Үй құстары және жабайы құстардан сынамаларды алу Қазақстанның әртүрлі аймақтарындағы жүргізілді.
Жеке шаруашылықтар мен құс фабрикаларындағы құстардың иммундық жағдайын анықтау мақсатында құстардың қанында Ньюкасл ауруы вирусына қарсы антиденелердің болуына зерттеулер жүргіздік.
Жеке шаруашылықтар мен құс фабрикаларының құстарының 82,3% қан сарысуында BN вирусына қарсы антиденелер бар екені анықталды. Қостанай, Ақмола, Түркістан және Солтүстік Қазақстан облыстарында иммундық құстардың үлесі 80%-дан жоғары болса, Жамбыл, Қызылорда, Батыс Қазақстан, Алматы және Абай қалаларында иммундық құстардың үлесі 55-72,1%-ды құрайды.
Ақтөбе және Атырау облыстарында құстардың 1-32 пайызында Ньюкасл ауруы вирусына қарсы антиденелер бар. Бұл аймақтарда құстарға бүкіл популяцияға вакцина салынбаған болуы мүмкін. Ньюкасл ауруы даму қаупі орташа

Бұл жұмыста әлемде, ТМД елдерінде және Қазақстан Республикасында тырысқақтың таралу мониторингіне шолу жасалады, бұл аса қауіпті аурудың ел халқына ену және одан әрі таралу қаупі бағаланады. Қазақстан Республикасы халқының 2022-2023 жылдардағы және 2024 жылғы алты айдағы эпидемиологиялық саламаттылығы мен биологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында әкелу жолдары, таралуының алдын алу және тежеу шаралары қаралады.
Азия мен Африка халқын кең ауқымды вакцинациялауға қарамастан, әлемде тырысқақпен сырқаттанушылық динамикасында өсу үрдісі байқалады. 2022-2023 жылдары және 2024 жылдың бес айында әлемде 44 елде тырысқақпен ауыратын 1 135 601 науқас тіркелген, оның 9297-сі өліммен аяқталған. Оның ішінде елдер бойынша: Еуропада 147 ауырып, 2 қайтыс болды; Азияда - 666 350/, 620; Африкада - 458 316/7357; Солтүстік және Орталық Америкада - 10788/1318. ДДҰ Азия, Америка, соның ішінде Кариб теңізі, Еуропа және Австралия елдеріне импортталған тырысқақ жағдайлары туралы хабарлады. 24 елде тырысқақпен эндемиялық әкімшілік аумақтар анықталды. ДДҰ мәліметтері бойынша, тырысқақпен сырқаттанушылық деңгейінің өсуі әртүрлі шығу тегі төтенше жағдайларға, эндемиялық ошақтардың болуына, инфекцияның әкелінуіне және басқа да қауіп факторларына байланысты әлеуметтік және табиғи қауіптермен байланысты. Эпидемиялық процестің белсенділенуінің белгіленген жоғары дәрежесін ескере отырып, әлемдегі тырысқақ бойынша 2024-2025 жылдарға арналған болжам қолайсыз болып табылады. Қазақстан Республикасы үшін тырысқақ бойынша болжам тырысқақтың жетінші пандемиясының жалғасуына, инфекцияның ел өңірлеріне ықтимал әкелінуіне байланысты сыртқы тәуекелдердің болуымен айқындалады

Стандарттар белгілі бір талаптар мен стандарттарды белгілеу және сақтау арқылы биологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Олар ықтимал қауіптердің алдын алуға, анықтауға және оларға жауап беруге бағытталған процестер мен процедураларды жүйелеуге және стандарттауға көмектеседі.
Биологиялық қауіпсіздік жаһандану және ғылым мен техниканың дамуы жағдайында өзекті бола түсуде. Биологиялық агенттерден келетін қауіп эпидемиялар мен пандемиядан биотерроризмге және экологиялық апаттарға дейін баратын әлемде стандарттар қоғам мен қоршаған ортаны қорғауда маңызды рөл атқарады. Адамдарда, жануарларда және өсімдіктерде табиғи және қасақана жұқпалы аурулардың пайда болуы. Ұлттық қауіпсіздік пен қоршаған ортаны қорғау үшін көпжақты биологиялық күрес режимдері қажет.
Бұл мақала биоқауіпсіздік пен биоқауіпсіздік үшін нормативтік базаға шолу жасайды

Тұмау вирусын жұқтыру маусымдық эпидемиялар мен бүкіл әлемде үлкен ауру мен өлімге алып келетін кезеңді пандемияларды тудырады. Вакцинация тұмаудың алдын алудың ең маңызды құралы болып табылады және тұмау вирусының тұрақты түрде өзгеріп тұруына байланысты вакцинаның құрамын жыл сайын жаңарту қажет. Вирусты эпидемиологиялық тұрғыда қадағалау вакцина жасауға лайықты кандидат-вирусты дұрыс таңдау және дәріге төзімді штаммдарды ерте анықтау үшін маңызды.
Бұл мақалада қазіргі вакцина нұсқалары мен вакцинаға лайықты кандидат-әзірлемелердің шолуы көрсетілген. Қазіргі уақытта тұмауға қарсы вакциналардың үш түрі лицензияланған: инактивтелген, әлсіздендірілген тірі және рекомбинантты. Ағымдағы тұмауға қарсы вакциналардың тиімділігі субоптималды және 40-60% деңгейінде бағаланады, яғни, вакцина штаммдарының айналымдағы вирустармен сәйкестігі антигендік тұрғыдан жақсы. Жалпы, тұмауға қарсы вакциналар адамдар арасында осы инфекциямен ауыруы мен өлімінен қорғауда тиімді. Дегенмен, тиімділік вакцинаны алушының жасы, вакцина құрамындағы штаммның айналымдағы вирусқа сәйкестігі, өндіріс процесі және субъектінің бұрынғы вакцинация тарихы сияқты бірқатар факторларға байланысты. Келесі ұрпақ вакциналары, әмбебап вакциналар және аралас вакциналар қазіргі жетістіктердің нәтижесі және тұмауға қарсы вакциналардың болашақта дамуының негізі болып табылады