Жұмыста Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Биологиялық қауіпсіздік проблемалары ғылыми-зерттеу институтында өндірілген Ньюкасл ауруы (НА) мен құс тұмауына (ҚТ) қарсы белсендірілмеген ілеспе вакцинаның тәжірибелік сериясының сапасын бақылау нәтижелері қамтылған. Зерттеудің мақсаты негізгі көрсеткіштерді – НА және ҚТ қарсы белсендірілмеген ілеспе вакцинаның тәжірибелік сериясының физика-химиялық қасиеттерін анықтау үшін тестілеу болды. Тәжірибе сериясының нәтижелері вакцинаның ластаушы заттарсыз екенін, сутегі иондарының концентрациясы (рН) 7,29 ± 0,0002137, эмульсияның кинематикалық тұтқырлығы 35,37 ± 0,00944, вакцина 12 айлық тауықтар үшін иммуногенді және 30 күндік тауықтар зиянсыз екенін көрсетті. Вакцинациядан кейінгі 28-ші күні вирусқа қарсы антиденелердің орташа титрлері гемагглютинацияның тежелу сынағы (ГАТР) кезінде НР вирусына қарсы орташа 1:24,5 және НА вирусына қарсы 1:27,3 1:24,5 құрады. Вакцина физикалық және биологиялық қасиеттері бойынша барлық талаптарға жауап береді және НА және ҚТ қарсы ілеспе вакцина үшін жарамды.

Вакцина өндірушінің ғылыми-техникалық құжаттамасына сәйкес барлық сапа талаптарына сәйкес келеді.

SARS-CoV-2 коронавирусының жаңа нұсқаларының пайда болуы ауыр жіті респираторлық синдром коронавирус 2 негізгі құрылымдық ақуыздарындағы мутациялардан туындады. Вакцинация және басқа емдік тәсілдер эпидемияны тоқтатуға көмектеседі. Қазіргі уақытта ғалымдар SARS-CoV-2 коронавирусының құрылымдық ақуыздарына бағытталған препараттар мен вакциналарды әзірлеуде. Нәтижесінде белоктардағы мутацияларды есепке алу және олардың функцияға әсерін анықтау профилактикалық және емдік агенттерді сапалы өндіруге және дамытуға көмектеседі. Секвенирлеу нәтижесінде SARS-CoV-2 коронавирусының Е генінің толық нуклеотидтік тізбегін алуға мүмкіндік туды. SARS-CoV-2 вирусының изоляттарында конверттік (E) белок мутацияларының болуы мен орналасуы SARS-CoV-2 вирусының анықтамалық тізбегіне реттілікпен туралау арқылы зерттелді. Нәтижелер SARS-CoV-2 коронавирусының Е ақуызының аминқышқылдарының тізбегіндегі ең салыстырмалы мутациялар 9 және 11 аймақтарда орын алғанын көрсетті. Ауыр жедел респираторлық синдром коронавирусының 2 штаммымен салыстырғанда 2 T9I және T11A мутациялары анықталды ( NC 045512.2). Е протеинінің анықталған құрылымдық мутациялары дәрілік және вакцинаны әзірлеу стратегияларында қолданылуы мүмкін.

Жұмыста биологиялық қауіпсіздік проблемалары ғылыми-зерттеу институтының Республикалық ерекше қауіпті қоздырғыштар депозитарийінен алынған KM - 40 штамынан түйе шешегіне қарсы белсенді емес вакцинаның оңтайлы иммундау дозасын анықтау нәтижелері берілген. Зерттеу нәтижелері инактивацияланған түйе шешек вакцинасын бұлшықет ішіне енгізу кезінде түйе шешегінің вирусына қарсы антиденелер түзілетінін көрсетті, олардың титрі препараттың дозасына байланысты. 14 күн бойы вакцинациядан кейін вакцинамен иммунизацияланған түйелердің қан сарысуында 2,0 және 3,0 мл көлемінде антиденелер анықталмады, ал 5,0 мл көлемінде егілген жануарларда бейтараптандыру реакциясында антиденелер титрі 1:2 және 1:4 болды, және тиісінше диффузиялық преципитация реакциясында нәтиже сәйкес келеді. Далалық жағдайда қолдану үшін вакцинаны 5,0 мл көлемінде қолдануды ұсынамыз. Вакцинаны өндіру және бақылау ережелерінде көрсетілген барлық талаптар орындалса, вакцина препаратының бұл дозасы түйе шешек ауруына қарсы қарқынды иммунитеттің қалыптасуын қамтамасыз етеді.

Мақалада ешкі шешегінің G20-LKV штамына негізделген қой шешегіне қарсы вакцинаның иммуногенділігін анықтау бойынша зерттеу нәтижелері келтірілген. 6-12 айлық қойларда жүргізілген тәжірибелерде қой шешегіне қарсы гетерогенді вакцинаның қойлар үшін жоғары иммуногенділігі бар екені анықталды. Иммундаудан кейін қойлардың қанында жоғары титрде вирусқа қарсы антиденелер пайда болды және қой шешегінің "Ауған" штамымен бақылау жұқтырудан кейін қарқынды иммунитет қалыптасты. Бақылау тобындағы жануарлар жұқтырудан кейін ауырып, қой шешегіне тән клиникалық белгілері (гипертермия, енгізу орнында папула және пустулалар) көрініс берді. Вакцинацияланған жануарларда 14 тәулік бақылау уақытында қой шешегіне тән клиникалық белгілер байқалмады. Жануарлардың жалпы жағдайы қанағаттанарлық болды, жанама әсерлер, енгізу орнында ісіну және шешек процесінің дамуы анықталған жоқ.

Бұл шолуда түйе тікен (Alhage pseudalhagi) өсімдік шикізатының құрамындағы биологиялық белсенді заттардың сапалық және сандық құрамына сараптама жасалынды. Зерттеуде түйе тікен (Alhage pseudalhagi) өсімдік шикізатынан ультрадыбыстың көмегімен экстракт алынды. Өсімдік шикізатындағы флавоноидтардың, антиоксидантты және басқа да биологиялық қасиеттері бар маңызды биоактивті қосылыстардың мөлшерін анықтау әдісі қарастырылады. Ультрадыбыстық экстракция әдісінде флавоноидтар мен экстрактивті заттардың жоғары мөлшерін алуға мүмкіндік беретіні анықталды. Ультрадыбыстың көмегімен экстрак алу технологиясы жасалып, алынған экстракт жоғары өнімді сұйықтық хроматографиясымен идинтификацияланды. Алынған нәтижелер шикізаттан биоактивті қосылыстардың шығымдылығын арттыру үшін ультрадыбыстық өңдеудің әлеуетін жоғары екендігіне ақпарат береді.

Соңғы жылдары агроөнеркәсіптік кешен мен ауыл шаруашылығы бизнесінде цифрлық инновациялар кең өріс алды. Ветеринариялық құжаттаманы, жануарларды тіркеу және азық-түлік қауіпсіздігін бақылау жүйесін цифрлық форматқа көшіру Қазақстанның ветеринариясының кезек күттірмейтін міндеті болып табылады. Цифрлық технологияларды енгізу эпизоотиялық жағдайды бақылауда және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуде пайдаланылмаған құнды ақпараттың үлкен көлемін өңдеу үшін қажет. Ветеринариялық құжаттама әлі күнге дейін қағаз жүзінде сақталады, бұл көп уақытты алады. Алғашқы ақпаратты қолмен енгізу көптеген қателер мен дәлсіздіктерді тудырады және ақпараттың толықтығына теріс әсер етеді, эпизоотиялық жағдайды бақылау кезінде жедел статистиканы жүргізу мүмкін емес.

Бұл жұмыстың мақсаты – жануарлар туралы ақпаратты генерациялау және АШЖБ деректер базасына (Ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіру) беру процестерін автоматтандыруға мүмкіндік беретін мобильді қосымшасы бар цифрлық платформаны әзірлеу, ветеринария қызметкерлерін іс қағаздарын жүргізуден тегін практикалық, және эпизоотиялық жағдайды бақылау бойынша жұмысты сапалы жаңа деңгейге көтеру және мал шаруашылығы өнімдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, республика бойынша мал басының, әсіресе, вакцинация аймағынан таза аймақтарға көшуін жедел қадағалау.

Зерттеудің материалдары – құқықтық құжаттама, Ақмола облысы Ақкөл ауданындағы мал шаруашылығының статистикалық көрсеткіштері, жедел ветеринариялық есеп. Зерттеу әдістері әзірленген мобильді қосымшаны және ветеринариялық іс-шараларды жүргізу кезінде ауылшаруашылық жануарларын бірдейлендірудің қолданыстағы жүйесін пайдалану уақытын салыстырмалы талдау нәтижесінде алынған ақпаратты жалпылауға негізделген.

Ветеринариялық деректер базасына автоматты түрде және цифрлық форматта енгізілген бастапқы материалдың сапасы мен сенімділігін қамтамасыз ететін цифрлық платформа – «Мал Дерек» мобильді қосымшасы әзірленді. Осы компьютерлік бағдарламаға авторлық куәлік алынды. Ветеринария мамандарының қатысуымен Ақмола облысы Ақкөл ауданында «Мал Дерек» мобильді қосымшасының функционалдығын тексеру жұмыстары жүргізілді. Жануарлар туралы ақпаратты жергілікті ветеринария мамандарынан ветеринариялық зертханаларға, базарлар мен сауда ұйымдарының ветеринариялық-санитариялық сараптау зертханасына, мал өнімдерін қайта өңдеу кәсіпорындарына, сондай-ақ орталық дерекқорға беру процесін автоматтандырудың жаңа мүмкіндіктері ашылып, жануарлардан алынатын өнімдердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселесін шешу мүмкіндіктері туды.