Жасалып жатқан жаңа вакциналарға қойылатын негізгі талаптардың бірі олардың қолдану қауіпсіздігі, соның ішінде вакциналардың сапасы мен қауіпсіздігінің негізгі көрсеткіштерінің бірі болып табылатын жалпы ақуыз мөлшері болып табылады. Бұл мақалада белсенді фармацевтикалық субстанция (БФС) құрамындағы жалпы ақуызды және "QazCovidin ® " вакцинасының балк-өнімін анықтау әдістерін салыстырмалы талдау бойынша жұмыстардың нәтижелері келтірілген.Анықтау жалпы ақуыз концентрациясы Лоури, Бредфорд әдістерін, коммерциялық Clini Test-bl жиынтықтарын және BSA Gold Protein салыстыру арқылы жүргізілді. Классикалық Лоури әдісімен және Clinitest-BL коммерциялық жиынтығымен АФС құрамындағы жалпы ақуызды анықтау нәтижесінде орташа есеппен 616,67 және 589 мкл/мл, ал balk өнімінде сәйкесінше 51,11 және 47,38 мкл/мл ең жоғары көрсеткіштер алынды. Жалпы ақуыздың ең аз мөлшері 38,39±0,000059 BSA Gold Protein коммерциялық жиынтығын қолдану әдісін көрсетеді. Жалпы ақуыздың орташа мәндері Брэдфорд әдісімен алынған нәтижелерді және коммерциялық Clini Test-bl жиынтығымен жалпы ақуызды анықтауды көрсетті. Нәтижелер сапаны бақылауда пайдалану үшін сынау сынағы жинағын пайдалануды ұсынуға мүмкіндік береді, өйткені бұл жинақ классикалық Лоури әдісінен кем түспейтін анықтау әдісінің жеңілдігі мен жылдамдығымен ерекшеленеді. Qazvac COVID-19 вакцинасын жасау үшін қолданылатын balk өніміндегі жалпы ақуыздың құрамын анықтау кезінде классикалық Лоури әдісі жоғары сезімталдықпен ең жақсы нәтиже көрсетті.

Мақалада Тәжікстанның ешкі шаруашылықтарындағы ешкі жұқпалы плевропневмониясының (ЕЖПП) серологиялық мониторингінің деректері келтірілген. Иммуноферменттік талдауды (ИФА-тест) пайдалана отырып, іріктемелі серологиялық зерттеулер нәтижесінде ешкілердің жұқпалы плевропневмониясының Тәжікстан Республикасының шаруашылықтарында жоғары инциденттілігі тудырып және ешкі шаруашылығына елеулі экономикалық шығын келтіретіні анықталды.
Еліміздің 7 ауданының 9 ешкі шаруашылығынан жергілікті тұқымды ешкілердің қан сарысуларының 159 сынамасын иммуноферменттік талдау жасау нәтижесінде 54 бас жануарларда серопозитивтілік анықталды, бұл оның 34% - құрады. Ең көп таралған ЕЖПП Рудаки, А.Джами және Рашт аудандарының ешкі шаруашылықтарында сәйкесінше 80,45 және 40% болды.

Су организмдерінің, оның ішінде балықтардың дамуының алғашқы кезеңдері қорғасынның (Pb) және басқа да суды ластайтын металдардың әсеріне өте осал. Алайда, Pb-ның экологиялық маңызды деңгейлерінің зиянды әсерлері туралы есептер шектеулі. Осы мақсатта біз ұрықтанғаннан кейін 2,5 сағаттан кейін (бірнеше сағаттан кейін) Ескі Danio rerio эмбриондарын қоршаған ортаның маңызды деңгейлерін (10 мкм; 20 мкм; 40 мкм; 60 мкм) қамтитын Pb концентрациясының диапазонына ұшыраттық, 120 сағатқа дейін. Экспозиция зебрабалық эмбриондарының дамуы мен тіршілігіне теріс әсер етіп, концентрациясына байланысты эмбрионның коагуляциясымен байланысты өлімді тудырды. 24 сағат кезінде экспозицияның ең жоғары деңгейі (60 мкм Pb) эмбриондардың белсенділігінің төмендеуіне әкелді, бұл жарылыс белсенділігінің төмендеуімен және эмбриондар минутына орындайтын қозғалыстар санымен сипатталады. 72 hpf кезінде барлық эмбриондар экспозицияның барлық концентрациясында жұмыртқадан шықты. Морфологиялық ауытқулар және мрнқ экспрессиясының жоғарылауы байқалды. Бұл нәтижелер экологиялық маңызды деңгейлердегі Pb мазмұны зебрабалықтың дамуына зиянды болуы мүмкін екенін көрсетеді.

Бруцеллезге қарсы вакциналарды сынау кезінде бақылау штамдарының инфекциялық дозасын зерттеу маңызды рөл атқарады. Brucella melitensis 16 M және Brucella abortus 544 бақылау штаммдарының вирулентті қасиеттерін қалпына келтіру үшін әртүрлі дозаларда (колония түзетін 1 000 000 бірліктен бастап, 5 КТБ/см3 дейін), сезімтал зертханалық жануарлардың денесінен қайталап егу арқылы жүргізіледі. Бұл жағдайда тәжірибелік жұмысты жүргізу үшін салмағы 350-380 г болатын 54 бас теңіз шошқасын (еркек) алдық, олардан әрқайсысы 6 бастан 9 топ құрдық. Мақалада Brucella melitensis 16 M және Brucella abortus 544 бақылау эталондық штаммдарының төменгі бекітілген жұқпалы дозасын анықтау бойынша зерттеу жұмыстарының жүргізу барысы мен нәтижелері көрсетілген. Зерттеу нәтижелері бойынша зертханалық жануарлар теңіз шошқаларының ағзасынан тоғызыншы рет егуден кейінгі бруцелланың ең төменгі зарардандыру дозасы (5 КТБ) анықталды. Brucella melitensis 16 M және Brucella abortus 544 штаммдарының уытты зарардандыру бекітілген дозалары (5 КТБ/см3) бруцеллезге қарсы вакциналардың және химиопрофилактиканың иммуногенділігін анықтау және бағалау үшін әртүрлі эксперименттерді жүргізу кезінде инфекцияны бақылау үшін қолдануға мүмкіндік береді.

Мақалада сүйелді дерматит вирусының «Dermatitis nodularis bovum/2018/Kostanay/KZ» штаммын қозы бүйрегі, қозы тестикуласы, сиыр эмбрионының бүйрегі (MDBK), сириялық жаңа туған аламанның бүйрегі (ВНК-21), африкалық жасыл маймыл (Vero) бүйрегінен алынған жасуша өсіндерілеріне өсіру және осы аталған штаммның таңдалған жасуша өсіндісінде вирусты өсірудің тиімді параметрлерін анықтау бойынша зерттеу нәтижелері келтірілген. Зерттеу нәтижелері бойынша сыналған жасуша өсінділерінің арасынан аталған вирусты өсіруге қозы бүйрегі мен қозы тестикуласынан алынған жасуша өсінділері жоғары сезімталдылық көрсетті. Таңдап алынған жасуша өсіндісінде вирусты өсірудің тиімді параметрлері анықталып, соның ішінде жұқтыру дозасы – 0.1÷0.001 ТЦД50/кл; өсіру температурасы – 36.5°С; қансарысуының концентрациясы – 2%; өсіру мерзімі – 96-144 сағ болды. Осы анықталған тиімді өсіру параметрлерінің негізінде жасуша өсіндісінде өсірілген штаммның инфекциялық белсенділігі 106.10-6.25 lg ТЦД50/см3 аралығында болды. Сонымен қатар вирусты трипсинделген алғашқы жасуша өсінділерінде 10 сериялық пассажға дейін өткізу процессі кезінде вирус аталған жасушаға бейімделіп, жасушада цитопатологиялық өзгерістер туындатып, вирустық массаны максималды алуға мүмкіндік берді. Зерттеу нәтижелері болашақта сүйелді дерматит вирусына қарсы профилактикалық және диагностикалық препараттарды әзірлеуде кеңінен қолдануға болады.

Мәдени өсімдіктерді өсіру алаңдарды кеңейту және ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының табыстылығын арттыру стратегиясы шеңберінде майлы дақылдар, мәдени сояны қоса алғанда, елдегі аграрлық секторды дамыту үшін перспективалы бағыттардың бірі. Қазақстан мәдени сояны өндіретін үздік 20 елдің қатарына кіреді. Алайда, соя дақылдарына айтарлықтай зиян бірінші кезекте – саңырауқұлақ ауруларының қоздырғыштары. Әр түрлі бағалаулар бойынша, аурулардан соя өнімінің зардабы – 20-50% жетуі мүмкін. Бұл мақалада Жамбыл облысының құрғақ тау бөктеріндегі агроклиматтық аймақта сояның әлемдік коллекциясының тұрақтылығын зерттеудің далалық эксперименттері көрсетілген. Зерттеу үшін Шығыс Еуропадан, Батыс Еуропадан, Солтүстік Америкадан, Шығыс Азиядан және Қазақстаннан 276 сортүлгі қолданылды. Әлемнің 25 елінен келген сояның әртүрлі патогендерге далалық төзімділігі бойынша әлемдік коллекциясының скринингі негізінде 197 – Cercospora sojina, 260 – Septoria glycines, 76 – Pseudomonas solanacearum, және 174 – Peronospora manchurica қоздырғышына төзімділігі бар сояның көзі анықталды. Зерттелген үлгілердің ішінде барлық патогендерге жоғары төзімділік дәрежесін көрсететін әртүрлі шығу тегі бар сояның 24 сорт үлгілері анықталды, бұл осы экспериментте далалық скринингтен өткендер санының тек 8,79% құрайды.