ҰСАҚ КҮЙІС ҚАЙЫРАТЫН ЖАНУАРЛАРДЫҢ ОБАСЫ: ТӘЖІКСТАНДАҒЫ ҚАУІП-ҚАТЕРЛЕР ЖӘНЕ КҮРЕСУ ШАРАЛАРЫ

Бұл шолуда ХЭБ, ФАО және ветеринариялық қызметтердің әлемдегі қазіргі эпизоотиялық жағдайы туралы ақпарат берілді. Әдебиеттерге шолу көрсеткендей, ұсақ күйіс қайыратын малдар обасы бүкіл әлем бойынша, әсіресе Африкадағы, Таяу Шығыстағы және Азиядағы дамушы елдердегі ұсақ мал өндірушілер үшін негізгі мәселе болып табылады. Алғашқы ауру ошақтарында өлім-жітім деңгейі 100%, қайталама ошақтарда 50% дейін жететін жоғары өлім деңгейімен сипатталады. Жүргізілген талдау барысында көрші елдерде тіркелген және жануарлардың миграциясы мен шаруашылық-экономикалық байланыстармен байланысты аурулар ең үлкен қауіп төндіретінін көрсетеді. Сондайақ ЧМЖ індеттері тіркелген шекаралас аймақтарды вакцинамен қамтуды кеңейту маңызды. Бұл аймақтардағы барлық мал басын иммундау арқылы инфекция қаупін айтарлықтай төмендетеді және эпизоотиядан сақтайды

1. Чума мелких жвачных животных / А.В. Мищенко, В.А. Мищенко, В.П. Мельников, О.Ю. Черных // Ветеринария. -2016.- №9.– С. 3–9.

2. Peste des Petits Ruminants. 2008: [Электронный ресурс] /OIE; FAO; WHO. – http://www.cfsph.iastate.eduFactsheets/pdfs/peste_despetits_ruminants.pdf

3. Rowland, A.C.; Bourdin, P. The histological relationship between "Peste des petits ruminants" and Kata in West Africa. Rev. Elev. Med. Vet. Pays Trop. 1970, 23, 301–307.

4. Генетическая характеристика возбудителя, эпизоотология и специфическая профилактика чумы мелких жвачных/ А.М. Аноятбеков и др. // Российский ветеринарный журнал (сельскохозяйственные животные), - 2015, - №4. – С.36-38.

5. Kumar N., Maherchandani S., Kashyap S.K., Singh S.V., Sharma S., Chaubey K.K., Ly H. Peste des petits ruminants virus infection of small ruminants: a comprehensive review.Viruses, 2014, 6: 2287-2327 (doi:10.3390/v6062287).

6. Jamin, M.; Yabukarski, F. Nonsegmented Negative-Sense RNA Viruses-Structural Data Bring New Insights Into Nucleocapsid Assembly.Adv. Virus Res.2017,97, 143–185.

7. Taylor W. P. Protection of goats against peste des petits ruminants with attenuated rinderpest virus. Res Vet Sci. 1979;27:321-324.

8. Bourdin P., La peste des petits ruminants et so prophylaxia an Senegal en Afrique de L'Ouest-Rev. Elev. Med. Pays trop, 1967, v.36, 4, p. 71-74.

9. Hamdy F.M., Dardyry A.H., Brease S.S., De Boer C.L. Immunological relationship brtween rinder pest and peste des petits ruminants viruses. Proc. 79th. An. Med. of the V.S. AnimHeatth Assoc. Portland, Oregon, 1975, p. 168-179

10. Padhi, A. Genetic and epidemiological insights into the emergence of peste des petits ruminants virus (PPRV) across Asia and Africa / Abinash Padhi and Ma Li // Scientific Reports. — 2014.— No. 10. — P. 1–

11. Muniraju, M. Molecular Evolution of Peste des Petits Ruminants Virus / M. Muniraju, M. Munir, A.R. Parthiban, et al. // Emerging Infectious Diseases. — 2014. — No. 20. — P. 2023– 2033.

12. Kock, R.A.; Orynbayev, M.B.; Sultankulova, K.T.; Strochkov, V.M.; Omarova, Z.D.; Shalgynbayev, E.K.; Rametov, N.M.; Sansyzbay, A.R.; Parida, S. Detection and Genetic Characterization of Lineage IV Peste Des Petits Ruminant Virus in Kazakhstan. Transbound. Emerg. Dis. 2015, 62, 470–479. https://doi.org/10.1111/tbed.12398.

13. Сюрин В.Н., Самуйленко А.Я., Соловьёв Б.В., Фомина Н.В. Вирусные болезни животных. М., 1998.

14. Луницин А.В., Гогин А.Е., Ильясов П.В.// Чума мелких жвачных животных / Ветеринария.- 2017. - №5. –С.3-9.

15. Чума мелких жвачных животных (современное состояние, эпизоотология, специфическая профилактика и меры борьбы)/ Н.И. Закутский, В.М. Балышев, А.В. Книзе и др. // Науч. журнал КубГАУ. – 2012.– №83.– С.10–24.

16. Khan A., Saleemi M.K., Ali F., Abubakar M., Hussain R., Abbas R.Z., Khan I.A. Pathophysiology of peste des petits ruminants in sheep (Dorper & Kajli) and goats (Boer & Beetal).Microbial Pathogenesis,2018, 117: 139-147 (doi:10.1016/j.micpath.2018.02.009).

17. Esonu, D.Epidemiology of Peste des Petits Ruminants in Nigeria: A Review [Text]/ D.Esonu.// Front Vet Sci. –2022.–Vol.9.–P.1–13. https://doi.org/10.3389/fvets.2022.898485

18. Banyard, A.С. Global distribution of peste des petits ruminant’s virus and prospects for improved diagnosis and control / A.С. Banyard, S. Parida, C. Batten, et al. // Journal of General Virology. — 2010. — No. 91. — P. 2885–2897

19. Perry, B.D; Randolph, T.F.; McDermott, J.J.; Sones, K.R.; Thornton, P.K. Investing in animal health research to alleviate poverty; International Livestock Research Institute: Nairobi, Kenya, 2002; p. 148. https://hdl.handle.net/10568/2308.

20. Peste des Petits Ruminants Global Eradication Programme / FAO/OIE. – Rome, 2016. – URL : http://www.fao.org/3/a-i6316e.pdf

21. Аноятбеков М., Джумаев Ш. Н., Кошеметов Ж. Ажибаев А. Ж. Серомониторинг чумы мелких жвачных животных Таджикистана. Ветеринария, №3, Душанбе, 2005, стр. 28.

22. FAO. Global Strategy for the Control and Eradication of PPR. Health; FAO: Rome, Italy, 2015; p. 88. Available online: http://www.fao.org/3/I4460E/i4460e.pdf (accessed on 18 march 2020).

23. Амирбеков М. Чума мелких жвачных // Ветеринария. Душанбе, 2005. С.30.

24. Шоназар Д.М. Эпизоотология чумы мелких жвачных животных в Таджикистане: автореф. дис…. канд. вет. наук. Душанбе, 2012. 22 с.

25. Абдуллоев А.О. Эпизоотическая ситуация по чуме мелких жвачных в странах Средней Азии / Д.М. Мирзоев, А.О. Абдуллоев, А.А. Коломыцев, В.М. Балышев, Н.И. Закутский, Л.К. Сарыглар // Вестн. Крас. ГАУ – 2014. – №6. – С. 222 – 225.

26. OIE, 2019. Testerial manual, Сhapter 3.7.9. Peste des petits ruminants (infection with peste des petits ruminant’s virus)  P. 1-16.

27. Абдуллоев А.О. Анализ мировой эпизоотической ситуации по чуме мелких жвачных животных и оценка риска ее возникновения и распространения в странах Закавказья, Средней и Центральной Азии в 2015 – 2018 гг. / А.В. Книзе, В.М. Балышев, А.А. Коломыцев, А.Г. Гузалова, А.О. Абдуллоев, В.А. Сарыглар // Вет. врач. – 2016. – №1. – С. 41 – 47.

28. OIE World Organizationfor Animal Health.World Animal Health Information System OIE-WAHIS.QuantitativeData.Availableonline:https://wahis.oie.int/#/dashboards/qd-dashboard (accessedon 10June 2021).

29. OIE. Peste des petits ruminants (infection with peste des petits ruminant’s virus). OIE: Paris, France. –2019. –Chapter 3.7.9. –P. 1–16.

30. Peste des Petits Ruminants Global Eradication Programme/ FAO/OIE.– Rome, 2016.– URL : http://www.fao.org/3/a-i6316e.pdf

31. Hodgson, S Comparison of the Immunogenicities and Cross-Lineage Efficacies of Live Attenuated Peste des Petits Ruminants Virus Vaccines PPRV/Nigeria75/1 and PPRV/Sungri96 [Text] / S. Hodgson, // Virol.- 2018. – Vol. 92. 24 p. https //doi.org/10.1128/JVI.01471-18

32. Mahapatra, M. Comparison of immunogenicity and protective efficacy of PPR live attenuated vaccines (Nigeria 75/1 and Sungri 96) administered by intranasal and subcutaneous routes [Text]/ M.Mahapatra, M.Selvaraj, S.Parida.//Vaccines. –2020. Vol. 8. 168 p. https://doi.org/10.3390/vaccines8020168.

33. Singh, R.P.; De, U.K.; Pandey, K.D. Virological and antigenic characterization of two peste des petits ruminants (PPR) vaccine viruses of Indian origin. Comp. Immunol. Microbiol. Infect. Dis. 2010, 33, 343–353.

34. Абдуллоев А.О. Комплексной профилактического вакцинации и его экономической эффективности при ЧМЖЖ /А.О,Абдуллоев., Д.А. 42 43 Дервишев., М.Амирбеков., А.Н. Сангалиев// Вет. врач. – 2021. – №4. – С. 16 – 20.

35. Diallo, A.Differentiation of rinderpest and peste des petits ruminants viruses using specific cDNA clones [Text] / A.Diallo, T.Barrett, M.Barbron, M.Shaila, W.Taylor.// J. Virol. Methods. – 1989. –Vol. 23. P. 127–136. https://doi.org/10.1016/0166-0934(89)90126-2

36. Worrall, E.Xerovac: an ultra-rapid method for the dehydaration and preservation of live attenuated rinderpest and peste des petits ruminants vaccines [Text]/ E.Worrall, J.Litamoi, B.Seck, G.Ayelet.//Vaccine –2000. –19. P. 834–839 https://doi.org/10.1016/s0264-410x(00)00229-2

37. Zahur, A., Irshad, H., Ullah, A., Afzal, M., Latif, A., Ullah, R., Farooq, U., Samo, M. and Jahangir, M. (2014) Peste des Petits Ruminants Vaccine (Nigerian Strain 75/1) Confers Protection for at Least 3 Years in Sheep and Goats.Journal of Biosciences and Medicines, 2, 27-33. doi: 10.4236/jbm.2014.26005.