Нақты уақыттағы полимеразды тізбекті реакцияны (ПТР-РВ) қолдана отырып, жыртқыш оба диагнозы қойылды. ПТР-РВ жүргізу үшін sybr green I флуоресцентті бояғыш қолданылды, Бішкек қаласының маңында 106 ит ПТР-РВ көмегімен тексерілді. 106 иттің 10-ы сау және бақылау ретінде пайдаланылды. 96 иттен клиникалық үлгілер алынды, 87-ден етқоректілер обасының қоздырғышы анықталды және 9-ы теріс нәтиже берді. ПТР әдісі соңғы жылдары ауылшаруашылық және үй жануарларының жұқпалы ауруларын диагностикалау үшін ветеринарлық тәжірибеде және елдің ғылыми орталықтарында сәтті қолданылды. Ветеринарлық тәжірибеде және ғылымда жұқпалы ауруларды анықтауда ПТР қоздырғыш генінің болуын анықтауға мүмкіндік беретін стандартты процедура болып табылады. Жыртқыш оба кезінде ПТР әдісін қолдану қажетті процедура болып саналады, өйткені басқа әдістер аз сезімтал және аз тиімді. ПТР-РВ қолдану диагностиканы жеңілдетеді және классикалық нұсқадағы ПТР-ге қарағанда талдау уақытын үнемдейді. Сондықтан бүгінгі таңда біздің елімізде практикалық ветеринарлық диагностикаға ПТР-РВ енгізу өзекті болып саналады.

Голштеин тұқымындағы зиянды мутацияны жою стратегиясы молекулалық-генетикалық әдістерді қолдана отырып, жасырын тұқым қуалайтын ауытқулардың таралуына генетикалық мониторинг жүргізуді қамтиды. Қазіргі уақытта қарқынды селекция және инбридинг бір популяция аумағындағы жақын түрлердің будандасуы салдарынан жоғары өнімді асыл тұқымды жануарлардағы тұқым қуалайтын аурулар санының ұлғаюы байқалады. Осы зерттеудің мақсаты голштеин тұқымдас сиырлардағы HH3, HH5 ұрықтанғыштық гаплотиптерінің  тасымалдаушыларын диагностикалаудың жаңа және қолданыстағы молекулалық-генетикалық әдістерін жасау және осы аурулардың пайда болу деңгейін зерттеу болып табылды. SMN2 генінің кодтау бөлігіндегі гетерозиготалы мутация тасымалдаушыларын диагностикалау tetra-primer ARMS-PCR реакциясы арқылы жүзеге асырылады, сыртқы және ішкі праймерлердің тізбектері  Primer 1 бағдарламасының көмегімен анықталады. TFB1M генінің құрамындағы делеция тасымалдаушыларын анықтау үшін аллельді арнайы праймерлер қолданылды, гомозиготалы сау жануарлардағы ПТР өнімінің мөлшері 442 ж. н., гетерозиготалы тасымалдаушыларда 442 ж.н. және 256 ж.н. анықталды. Генетикалық мониторинг нәтижелері бойынша зерттелген популяцияда HH3 ұрықтанғыштық гаплотипінің гетерозиготалы тасымалдаушыларының жиілігі - 3,23%, HH5 - 8,35% құрады. Асыл тұқымды мал басының тұқым қуалайтын ауытқулармен  ауру қаупін бақылау мақсатында диагностикалық зерттеулерді қамти отырып, жалпы мал басының 10% - дан 20% - ға дейінгі ауқымын асыл тұқымды сүт шаруашылықтарының мал басына генетикалық скрининг жүргізу ұсынылады.

Бұл мақалада Қазақстанның солтүстік өңірлеріндегі құс тұмауы бойынша жүргізілген мониторингтік зерттеулердің нәтижелері ұсынылған. Үй және жабайы құстардан сынамалар алу Қазақстан облысының солтүстік аймақтарында жүргізілді. Тұмау вирусын анықтау және типтеу ПТР және секвенирлеу арқылы жүзеге асырылды. Бөлінген вирустардың биологиялық белсенділігі 9-10 күндік дамып келе жатқан тауық эмбриондарында анықталды. Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде 2021 жылы Ақмола және Солтүстік Қазақстан облыстарының шаруашылықтарында құстардың ауруға шалдығулары мен өлімдерінің себепкері құс тұмауы екені анықталды. A/H5N8 тұмауының вирусы Ақмола (53,8%) және Солтүстік Қазақстан (16,7%) облыстарының шаруашылықтарынан жеткізілген құстардың сынамаларынан, және де Қостанай облысындағы Қойбағар көлінде мекендеген жабайы қаздың сынамасынан табылды. Жабайы және үй құстарынан оқшауланған тұмау вирустары еуразиялық II (Eurasian HPAIV H5N8 Lineage II) бойынша   2.3.4.4b Кладасына А/H5N8 қосалқы түрі ретінде жіктеледі. Қазақстанның солтүстік облыстарындағы жабайы және үй құстары популяциясы арасында құс тұмауының таралуы ветеринариялық қызметтерден молекулярлық эпидемиологиялық деректер негізінде тиімді күрес шараларын әзірлеу бойынша шаралар қабылдауды талап етеді.

Арпа дүние жүзіндегі ең кең тараған дәнді-дақылдардың бірі болып табылады, ал Қазақстан аумағында күрделі климаттық жағдайға талғамы аз болғандықтан бұл дақылдың ауылшаруашылық маңызы зор. Ауыл шаруашылығындағы болашағы зор бағыттардың бірі саңырауқұлақ ауруларына төзімді сорт-үлгілерін анықтау. Арпаның ауруға төзімді сорттарын пайдаланудағы негізгі аспект химиялық өңдеуден ішінара немесе толық бас тарту есебінен өнім сапасын жақсарту болып табылады. Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының тәжірибелік алқабында 2021-2022 жылдары отандық күздік және жаздық арпаның 46 сорт-үлгілерінің Қазақстанда жиі кездесетін саңырауқұлақ ауруларына (теңбіл дақ, қара-қоңыр дақ, ринхоспориоз және ақ ұнтақ) төзімділігіне танаптық баға берілді. Фитопатологиялық бағалау нәтижелері бойынша арпа сорт-үлгілері арасынан негізгі саңырауқұлақ ауруларына төзімділік көздері сұрыпталды. Бірнеше саңырауқұлақ ауруларына төзімді күздік және жаздық арпаның 7 сорты табылды. Бір және екі немесе одан да көп қоздырғыштарға төзімді болып табылған арпа сорттары мен үлгілері ауруларға төзімді арпа сорттарды шығару үшін селекциялық бағдарламаларда мақсатты түрде пайдаланылуы мүмкін.

"Жаңа" жұқпалы аурулар проблемасы қазіргі уақытта ұлттық және халықаралық денсаулық сақтау саласы үшін ерекше өзектілікке ие. Осындай инфекциялардың бірі-жаңа SARS-CoV-2 коронавирусы. Коронавирустың жаңа түрінің әлемде тез таралуына байланысты вирус биологиясына молекулалық - генетикалық зерттеулер жүргізу маңызды орын алады. Бұл вирустың табиғатын түсінуге және аурудың алдын алу үшін вирусқа қарсы препараттарды жасауға көмектеседі. Жұмыстың мақсаты - зерттелетін SARS-CoV-2/human/KAZ/Britain коронавирустық штамының ORF3a геніндегі миссенс-мутацияны анықтау. Бұл жұмыста SARS-CоV-2/human/KAZ/Britain коронавирус штамының ORF3a генінің амплификациясы мен секвенирлеу нәтижелері ұсынылған. ORF3a генін амплификация және Сэнгера әдісімен секвенирлеу үшін қабаттасуы 100 – 150 ж.н. құрайтын 4 жұп праймер жасалынды. GISAID деректер қорынан алынған басқа штамдармен салыстырғанда ORF3a геніндегі өзгерістер талданды. В.1.1.7 нұсқасы ORF3a генінің аминқышқылдарының тізбегін эталондық hCoV-19/Wuhan/Hu-1/2019 штамымен салыстырылды, нәтижесінде 149 позициясында бір мутация анықталды: W (триптофан) → L (лейцин). Сондай-ақ зерттелетін вирус штамының филогенетикалық сәйкестілігі мен SARS-CoV-2 вирустарының зерттелген штамдарының арасындағы генетикалық қашықтығы анықталды. Зерттелген штамға ең үлкен ұқсастық: hCoV-19/Wuhan/Hu-1/2019, hCoV-19/England/MILK-9E05B3/2020, hCoV-19/Japan/IC-0446/2020, hCoV-19/Germany/NI-IOV-MHH15/2020 штаммдары болды, ал hCoV-19/Argentina/PAIS-F0418/2021 штамы SARS-CoV-2/human/KAZ/Britain штамынан айтарлықтай алыстады.

Жасалатын жаңа вакциналарға қойылатын басты талаптардың бірі олардың қолданудағы қауіпсіздігі, оның ішінде олардың стерильділігі, сутегі иондарының көрсеткіші және сапасы мен қауіпсіздігінің негізгі көрсеткіштерінің бірі болып табылатын бактериялық эндотоксиндердің (БЭ) болуы болып табылады. Осы параметрлердің ҚР МФ нормаларына сәйкестігі өндірістік желіде пайдаланылатын судың сапасына тікелей байланысты. Бұл мақалада стерильділік, бактериялық эндотоксиндердің құрамы және сутегі иондарының көрсеткіші сияқты биологиялық өнімдер қауіпсіздігінің негізгі параметрлерінің бірін анықтау бойынша жұмыстардың нәтижелері келтірілген.

Биологиялық өнімнің стерильділігі сүзу әдісімен анықталды, содан кейін нақты бактериялық қоректік ортаға себілді. Нәтижесінде тазартылған және инъекциялық судың сынамалары бөгде микрофлорадан бос екендігі анықталды, колонияның өсуі 5-7 күн ішінде байқалмады.   Ағынды сулар мен ағынды сулардың сынамаларында бактериялық қоректік ортада колонияның мол өсуі байқалады, бұл сопрофитті микроорганизмдердің болуын растайды. Бактериялық эндотоксиндерді анықтау үшін ЛАЛ-тест қолданылды. БЭ құрамын анықтау бойынша жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде тазартылған және инъекциялық су үлгілерінде БЭ концентрациясы 0,15 ХБ/мл, ал бэ концентрациясы ағынды су үлгілерінде 15 ХБ/мл, ал ағын суында 1,5 ХБ/мл құрайды, бұл да нормадан аспайды. РН сыналатын сынамаларындағы сутегі иондарының көрсеткіштерін зерделеу кезінде инъекциялық судың көрсеткіші – 7,16, тазартылған судың көрсеткіші – 6,84, су құбыры суының көрсеткіші – 7,93, сарқынды судың көрсеткіші – 7,03. Алынған көрсеткіштер сыналатын су сынамаларының микробиологиялық көрсеткіштерінің ҚР МФ нормалары мен талаптарына сәйкестігін куәландырады.