ІРІ ҚАРА МАЛДЫҢ СҮЙЕЛДІ ДЕРМАТИТ ВИРУСЫНЫҢ «DERMATITIS NODULARIS BOVUM /2018/ KOSTANAY/ KZ» ШТАММЫН ӨСІРУДІҢ ТИІМДІ ПАРАМЕТРЛЕРІН АНЫҚТАУ

Мақалада сүйелді дерматит вирусының «Dermatitis nodularis bovum/2018/Kostanay/KZ» штаммын қозы бүйрегі, қозы тестикуласы, сиыр эмбрионының бүйрегі (MDBK), сириялық жаңа туған аламанның бүйрегі (ВНК-21), африкалық жасыл маймыл (Vero) бүйрегінен алынған жасуша өсіндерілеріне өсіру және осы аталған штаммның таңдалған жасуша өсіндісінде вирусты өсірудің тиімді параметрлерін анықтау бойынша зерттеу нәтижелері келтірілген. Зерттеу нәтижелері бойынша сыналған жасуша өсінділерінің арасынан аталған вирусты өсіруге қозы бүйрегі мен қозы тестикуласынан алынған жасуша өсінділері жоғары сезімталдылық көрсетті. Таңдап алынған жасуша өсіндісінде вирусты өсірудің тиімді параметрлері анықталып, соның ішінде жұқтыру дозасы – 0.1÷0.001 ТЦД50/кл; өсіру температурасы – 36.5°С; қансарысуының концентрациясы – 2%; өсіру мерзімі – 96-144 сағ болды. Осы анықталған тиімді өсіру параметрлерінің негізінде жасуша өсіндісінде өсірілген штаммның инфекциялық белсенділігі 106.10-6.25 lg ТЦД50/см3 аралығында болды. Сонымен қатар вирусты трипсинделген алғашқы жасуша өсінділерінде 10 сериялық пассажға дейін өткізу процессі кезінде вирус аталған жасушаға бейімделіп, жасушада цитопатологиялық өзгерістер туындатып, вирустық массаны максималды алуға мүмкіндік берді. Зерттеу нәтижелері болашақта сүйелді дерматит вирусына қарсы профилактикалық және диагностикалық препараттарды әзірлеуде кеңінен қолдануға болады.

1. MacDonald, R.A.S., 1931: Pseudo-urticaria of cattle. Annual Report for 1930. Department of Animal Health, Northern Rhodesia, 20–21.

2. World organization for Animal Health. Lumpy Skin Disease. // OIE Terrestrial Manual 2012, Chapter 2.4.14., 762-776. - Paris, France, 2012, Vol. 1- 2.

3. Акулов А.В., Апатенко В.М., Архипов Н.И. и соавт., Кожная бугорчатка /Патологоанатомическая диагностика вирусных болезней крупного рогатого скота. М.; Агропромиздат, 1987, 147-149.

4. EFSA AHAW Panel (EFSA Panel on Animal Health and Welfare), 2015. Scientific Opinion on lumpy skin disease. EFSA Journal 2015;13(1):3986, 73 pp. doi:10.2903/j.efsa.2015.3986

5. Мищенко А.В., Мищенко В.А., Кононов А.В. и соавт. Проблема нодулярного дерматита крупного рогатого скота. Ветеринария Кубани, 2015, 5, 3-6.

6. Закутский Н.И., Балышев В.М., Юрков С.Г., Гузалова А.Г., Луницин А.В. Нодулярный дерматит крупного рогатого скота: характеристика возбудителя болезни, распространение, диагностика и меры борьбы (обзор литературы). Ветеринарный врач, № 4, 2016. С.3-12

7. Семакина В.П., Жильцова М.В., Саввин А.В., Акимова Т.П. Распространение заразного узелкового дерматита (нодулярного дерматита) крупного рогатого скота в мире. Ветеринария сегодня. 2017;(3):13-23.

8. Borisevich S.V., Sizikova T.E., Petrov A.A., Karulin A.V., Lebedev V.N. Nodular Dermatitis: Emergence of Novel Poxviral Infection in Russia. Problemy Osobo Opasnykh Infektsii [Problems of Particularly Dangerous Infections]. 2018; 1:5–11. (In Russian). DOI: 10.21055/0370-1069-2018-1-5-11

9. Orynbayev M.B. Lumpy skin disease in Kazakhstan / M.B. Orynbayev, R.K. Nissanova, S.K. Kopeyev, A. Issimov, K.D. Zakarya, K.T. Sultankulova, L.B. Kutumbetov, A.B. Tulendibayev, B. Myrzakhmetova, E.D. Burashev, O.V. Chervaykova, S.S. Nurabayev, A.K. Nakhanov, R.A. Kock // Tropical Animal Health and Production. 2021. Vol. 53. 166 р. https://doi.org/10.1007/s11250-021-02613-6

10. http://www.inform.kz/ru/vakcinu-dlya-skota-ot-nodulyarnogo-dermatita-zhdut-vatyraua3008217 от 21.08.2017

11. Tuppurainen E, Dietze K, Wolff J, Bergmann H, Beltran-Alcrudo D, Fahrion A, Lamien CE, Busch F, Sauter-Louis C, Conraths FJ, De Clercq K, Hoffmann B, Knauf S. Review: Vaccines and Vaccination against Lumpy Skin Disease. Vaccines (Basel). 2021 Oct 6;9(10):1136. doi: 10.3390/vaccines9101136. PMID: 34696244; PMCID: PMC8539040.

12. Черных О.Ю., Мищенко А.В., Мищенко В.А., Шевкопляс В.Н. Специфическая профилактика нодулярного дерматита крупного рогатого скота. Ветеринария Кубани, №3, 2016, с.3-5

13. Namazi F, Khodakaram Tafti A. Lumpy skin disease, an emerging transboundary viral disease: A review. Vet Med Sci. 2021 May;7(3):888-896. doi: 10.1002/vms3.434. Epub 2021 Feb 1. PMID: 33522708; PMCID: PMC8136940.

14. Gupta T, Patial V, Bali D, Angaria S, Sharma M, Chahota R. A review: Lumpy skin disease and its emergence in India. Vet Res Commun. 2020 Nov;44(3-4):111-118. doi: 10.1007/s11259-020-09780-1. Epub 2020 Aug 28. PMID: 32857262.

15. Issimov A., Kutumbetov L., Orynbayev M.B., Khairullin B., Myrzakhmetova B., Sultankulova K., White P.J. Mechanical Transmission of Lumpy Skin Disease Virus by Stomoxys Spp (Stomoxys Calsitrans, Stomoxys Sitiens, Stomoxys Indica), Diptera: Muscidae. Animals (Basel). 2020 Mar 12;10(3):477. doi: 10.3390/ani10030477. PMID: 32178349; PMCID: PMC7143779.

16. Строганова, И.Я., Трухоненко А.А. Использование в вирусологии культуры клеток: метод. указания / Строганова И.Я., Трухоненко А.А.; Краснояр. гос. аграр. ун-т. Красноярск, 2013. – 48 с.

17. Nitzschke E., Buckley L., Ergin H. Isolation and titration of sheep and goat pox viruses in sheep thyroid cell cultures // Vet. Rec. 1967. 81. – P.216-217.

18. Rafyi A., Ramyar H. Goat pox in Iran: serial passage in goats and developing egg and relationship with sheep pox // J. Comp. Path. 1959. V.69. – P.141-147.

19. Мищенко А.В., Караулов А.К., Мищенко В.А. Нодулярный дерматит крупного рогатого скота. Ветеринария, 2016, 4: 3-6.

20. Балышева В.И., Живодеров С.П., Пивова Е.Ю., Бобровская Н.К., Живодерова А.В., Анисимова Л.И., Кушнир С.Д., Усадов Т.Р., Юрков С.Г., Сальников Н.И., Луницин А.В. Пермиссивность культур клеток различного происхождения при культивировании вируса нодулярного дерматита. // Сельскохозяйственная биология, 2017, том 52, 6, с. 1265-1272

21. van Rooyen PJ, Munz EK, Weiss KE. The optimal conditions for the multiplication of Neethling-type lumpy skin disease virus in embryonated eggs. Onderstepoort J Vet Res. 1969 Dec;36(2):165-74. PMID: 5408795.

22. House, J.A., Wilson, T.M., E.l. Nakashly, S., Karim, I.A., Ismail, I., E.l. Danaf, N., Moussa, A.M., & Ayoub, N. N. (1990). The isolation of lumpy skin disease virus and bovine herpesvirus 4 from cattle in Egypt. Journal of Veterinary Diagnostic Investigation, 2, 111– 115.

23. Б.Ш. Мырзахметова, Л.Б. Кутумбетов, А.К. Наханов, М. Азанбекова, М.Б. Орынбаев, К.Т. Султанкулова. Чувствительность клоновых популяций клеточной культуры тестикул ягнят к вирусу нодулярного дерматита // Вестник науки Казахского агротехнического университета им. С.Сейфуллина (междисциплинарный). - 2020. - №1 (104). - С.131-141

24. Кутумбетов Л.Б., Мырзахметова Б.Ш., Шманов Г.С. Чувствительность первичных культур клеток из почек и тестикул ягнят и козлят к вирусу нодулярного дерматита// «Ізденістер, нәтижелер - Исследования, результаты». № 4 (80) 2018. - С.10-15.

25. Нисанова Р.К., Рыстаева Р.А., Керимбаев А.А., Омарова З.Д., Орынбаев М.Б. Выбор чувствительной системы культивирования вируса нодулярного дерматита КРС// «Ізденістер, нәтижелер - Исследования, результаты». № 4 (80) 2018. - С.26-32.

26. Кутумбетов Л.Б., Мырзахметова Б.Ш. Результаты принудительной адаптации клеток тестикул и почек ягнят и козлят к непрерывному росту in vitro// «Вестник науки Казахского агротехнического университета им. С.Сейфуллина». № 4 (99)/2018. - С.96-104.

27. Babiuk S, Parkyn G, Copps J, Larence JE, Sabara MI, Bowden TR, Boyle DB, Kitching RP. Evaluation of an ovine testis cell line (OA3.Ts) for propagation of capripoxvirus isolates and development of an immunostaining technique for viral plaque visualization. J Vet Diagn Invest. 2007 Sep;19(5):486-91. doi: 10.1177/104063870701900505. PMID: 17823391.

28. Kumar N, Chander Y, Kumar R, Khandelwal N, Riyesh T, Chaudhary K, Shanmugasundaram K, Kumar S, Kumar A, Gupta MK, Pal Y, Barua S, Tripathi BN. Isolation and characterization of lumpy skin disease virus from cattle in India. PLoS One. 2021 Jan 11;16(1):e0241022. doi: 10.1371/journal.pone.0241022. PMID: 33428633; PMCID: PMC7799759.

29. Mashaly M.M., El-Deeb A.H., Shahein M.A., Hussein H.A. (2020): Comparative growth kinetic of Egyptian LSDV isolate in Vero and MDBK cell line. Journal of Virological Sciences, Vol. 7: 66- 76.

30. Zhugunissov K, Mambetaliyev M, Sarsenkulova N, Tabys S, Kenzhebaeva M, Issimov A, Abduraimov Y. Development of an Inactivated Camelpox Vaccine from Attenuated Camelpox Virus Strain: Safety and Protection in Camels. Animals (Basel). 2023 Apr 30;13(9):1513. doi: 10.3390/ani13091513. PMID: 37174551; PMCID: PMC10177572.

31. В.А. Сергеева и Е.А. Непоклонова и Т.И. Алипер в монографии «Вирусы и вирусные вакцины», Москва «Библионика» 2007. С. 209.