ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ОБА БОЙЫНША АЛДЫН АЛУ (ОБАҒА ҚАРСЫ) ІС-ШАРАЛАРЫН ЖЕТІЛДІРУ ҮШІН ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ЭПИЗООТОЛОГИЯЛЫҚ ҚАДАҒАЛАУ КӨРСЕТКІШТЕРІН ЖӘНЕ СТАНДАРТТАРЫН ЖҮЙЕЛЕУ

Оба кезіндегі эпидемиологиялық қадағалаудың мақсаты адамдардың обаны жұқтыру қаупін анықтау және инфекцияның антропоноздық таралуын болдырмау үшін табиғи ошақтардың эпизоотиялық жағдайын бағалау болып табылады. 20 жылдан астам эпидемиологиялық салауаттылыққа қарамастан Қазақстанда обаның эпизоотиялық көріністерін бақылау жеткілікті көлемде жүргізілетін эпизоотологиялық тексеру кезінде жүзеге асырылады. Бұл мемлекеттің биологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі негізгі мақсат болып табылатын табиғи және қасақана сипаттағы обаның асқынулары жағдайында денсаулық сақтаудың дайындығын сақтауға мүмкіндік береді. Эпидемиологиялық мониторингтің нәтижелері бойынша обаның табиғи ошақтарының заңдылықтары туралы деректер толтырылады. Эпидемиялық әлеуеттің табиғи факторларына жататын обаның тасымалдаушыларының және таратушыларының популяцияларының ахуалынан басқа әлеуметтік факторлары да маңызды орын алады, олардың арасында өз қызметінің барысында жұқтыру қаупі жоғары халықтың міндетті контингенті және басқа да көптеген көрсеткіштер. Ұсынылған жұмыста түйелердің оба эпидемиологиясындағы рөліне ерекше назар аударылды. Осы жануарлар бойынша әр түрлі жылдары бөлінген оба микробы штаммдарының салыстырмалы генетикалық сипаттамасы бойынша алынған жаңа деректер, обаға қарсы қызметтің нормативтік актілермен қамтамасыз етілуі, Қазақстан Республикасында оба бойынша алдын алу іс-шараларының тиімділігін арттыру үшін эпидемиологиялық қадағалау көрсеткіштерін және стандарттарын үйлестіруге мүмкіндік береді

1. Павловский Е.Н. О природной очаговости инфекционных и паразитарных болезней // Вестник АН СССР. – 1939. – №10. – С. 98-108.

2. Павловский Е.Н. Природная очаговость трансмиссивных болезней в связи с ландшафтной эпидемиологией зооантропонозов. – М.-Л.: Медицина, 1964. – 211 с.

3. Материалы из Википедии – свободной энциклопедии. Чума. [Электронный ресурс]. URL: https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%83%D0%BC%D0%B0 (дата обращения 21.05.2024 г.).

4. Атшабар Б.Б., Бурделов Л.А., Избанова У.А., Лухнова Л.Ю., Мека-Меченко Т.В. и др. Паспорт регионов Казахстана по особо опасным инфекциям // Карантинные и зоонозные инфекции в Казахстане. – 2015. – Вып.1(31). – С. 5-177.

5. Айкимбаев А.М., Атшабар Б.Б., Аубакиров С.А. и др. Эпидемиологический потенциал природных очагов чумы в Казахстане. – Алматы, 2006 – 153 с.

6. Ривкус Ю.З., Блюммер А.Г. Эпидемия чумы в пустынях Средней Азии и Казахстана. – Воронеж, 2016. – 358 с.

7. Хамзин С.Х. Профилактика чумы в Атырауской области: Монография. -Алматы: Изд-во ГРДБ, 1998. – С. 175.

8. Темиралиева Г. А., Лухнова Л. Ю., Аракелян И. С., Мартиневский И. Л. Противочумная служба Казахстана. Исторические вехи становления и развития. – Алматы, 1999. – 162 с.

9. Кадастр эпидемических и эпизоотических проявлений чумы на территории Российской Федерации и стран ближнего зарубежья (с 1876 по 2016 год) / Под ред. академика РАН В.В. Кутырева, профессора А.Ю. Поповой. – Саратов: ООО «Амирит», 2016. –248 с.

10. Атшабар Б.Б., Бурделов Л.А. и др., Абделиев З.Ж., Аймаханов Б.К., Есжанов А.Б., Кожахметова М.К. Атлас распространения особо опасных инфекций в Республике Казахстан. – Алматы. 2012. – 232 с.

11. Природные очаги чумы Кавказа, Прикаспия, Средней Азии и Сибири/Под ред. Г.Г.Онищенко, В.В. Кутырева. – ОАО: «Издательство «Медицина», 2004. – 192 с.: ил.

12. Некрасова Л.Е., Темиралиева Г.А., Мека-Меченко Т.В. и др. Руководство по изучению штаммов чумного микроба. – Алматы, 2001

13. Мека-Меченко Т.В., Закарян С.Б., Стыбаева Г.С., Некрасова Л.Е., Бегимбаева Э.Ж., Аракелян И.С. Методические рекомендации по изучению штаммов чумного микроба молекулярно-генетическими методами. – Алматы: ГИС-print, 2013.

14. Абдел З.Ж., Ерубаев Т.К., Токмурзиева Г.Ж., Аймаханов Б.К., Далибаев Ж.С. и др. Демаркация границ Центральноазиатского пустынного природного очага чумы Казахстана и мониторинг ареала основного носителя Rhombomys opimus // Проблемы особо опасных инфекций. – 2021. – № 2. – С. 71-78. https://doi.org/10.21055/0370-1069-2021-2-71-78

15. Сапожников В.И. Выявление эпизоотий чумы в восточной части Балхаш-Алакольской впадины в 2000–2001 гг. // Проблемы особо опасных инфекций. – 2001. – № 2. – С. 69-70.

16. Копбаев Е.Ш., Давыдова В.Н., Сапожников В.И., Мусирепов Т., Стогов Л.И. Выявление нового участка очагово- сти на левобережье Илийской котловины // Карантинные и зоонозные инфекции в Казахстане. – 2001. – № 3. – С. 310-312.

17. Касенова А.К., Давыдова В.Н., Дягилев С.В., Сабилаев А.С., Зверянский Г.И., Махнин Б.В., Стогов Л.И., Шун С.М., Безверхний А.В., Абдирасилова А.А. Характеристика эпизоотического процесса в Чарын-Чиликском междуречье (Илийский межгорный очаг чумы) // Карантинные и зоонозные инфекции в Казахстане. – 2008. – Вып. 1-2(17–18). – С. 66-71.

18. Сараев Ф.А., Скляренко Г.П., Хамзин С.Х., Тегисбаева А.У., Мадимова Н.И. Развитие эпизоотий в юго-западной части Урало-Эмбинского автономного очага чумы // Карантинные и зоонозные инфекции в Казахстане. – 2008. – Вып. 1-2(17–18). – С. 80-84.

19. Lowell JL, Zhansarina A, Yockey B, Meka-Mechenko T, Stybayeva G, et al. Phenotypic and molecular characterizations of Yersinia pestis isolates from Kazakhstan and adjacent regions // Microbiology. – 2007 Jan;153(1):169-77.

20. Abdirasilova, A.A., Mukashev N.K., A. K. Kasenova, D.T. Esimsejt, B.Z. Abdeliev, et al. Molekulyarno-geneticheskaya harakteristika shtammov Y. pestis iz Sredneaziatskogo pustynnogo ochaga chumy // Karantinnye i zoonoznye infekcii v Kazahstane. – 2019. – Vypusk 2-39. – S. 50-57.

21. Abdel ZZH, Meka-Mechenko TV, Abdirasilova AA, Musagalieva RS, Dalibaev ZHS, et al. Biologicheskie svojstva i molekulyarno-geneticheskaya harakteristika shtammov chumnogo mikroba, cirkuliruyushchih v peschanoch'ih prirodnyh ochagah chumy Respubliki Kazahstan // Bakteriologiya. – 2020. – № 5(3). – С. 25-33.

22. Atshabar, B., Nurtazhin, S., Shevtsov, A., Ramankulov, E. (2021). Population of the major carrier rhombomys opimus, vectors of xenopsylla fleas and the causative agent of Yersinia pestis in the Central Asian desert natural focus of plague // National Center for Biotechnology. – 2021. – Vol. 1 (2). – Р. 26-34. https://doi.org/10.32014/2021.2518-1467.4

23. Meka-Mechenko T.V., Izbanova U.A., Abdel Z.Zh., Nakisbekov N.O., Lukhnova L.Yu. et al. Genotypic properties of collection plague microbes’ strains from the natural plague foci of Kazakhstan // Acta biomedical scientifca. – 2022. – № 7(6). – Р. 111-118. doi: 10.29413/ABS.2022-7.6.11.

24. Ziyat Abdel, Beck Abdeliyev, Duman Yessimseit, Elmira Begimbayeva, Raikhan Mussagalieva. Natural foci of plague in Kazakhstan in the space-time continuum // Comparative Immunology, Microbiology and Infectious Diseases. – 2023. – Vol. 100. Р. 102025. ISSN 0147-9571. https://doi.org/10.1016/j.cimid.2023.102025

25. Баймуканов Д. Развитие верблюдоводства в Казахстане. Аграрная социальная сеть. [Электронный ресурс]. URL: https://agriexpert.ru/articles/3/razvitie-verblyudovodstva (Дата обращения 10.03.2022).

26. Suleimenov B., Abdel Z., Abdrassilova A., Мussagaliyeva R., Sagiyev Z., Yeszhanov A. Camel plague in Kazakhstan. 4th Conference of ISOCARD “Silk Road Camel: The Camelids, Main Stakes For Sustainable Development”. June 8-12, 2015 Almaty, Kazakhstan. Special issue of the scientific and practical journal "Veterinary". – 2015. – № 2 (42). – Р. 268-270.

27. Сулейменов Б.М. Энзоотия и эпизоотия чумы. – Алматы, 2009. – 475 с.

28. Сулейменов Б.М. Эпидемиология чумы. Монография. – Алматы, 2012. – 262 с.

29. Абделиев З. Ж. О влиянии выполнения государственных программ реформирования и развития здравоохранения Республики Казахстан на противочумную службу страны // Карантинные и зоонозные инфекции в Казахстане. – 2013. – Т. 2. – №. 28. – С. 9-16.

30. Садыков Т. У., Мырзахмет М. К. Анализ реализации государственной программы реформирования и развития здравоохранения Республики Казахстан на 2005-2010 годы // Журнал «Теоретическая экономика». – 2012. – № 2. – С. 32-33.