НЬЮКАСЛ АУРУЫ – ҚҰСТАРДЫҢ АСА ҚАУІПТІ ЖАЛҒАН ОБАСЫ

Ньюкасл ауруы-бұл ішкі органдарға, жүйке және тыныс алу жүйелеріне әсер ететін ауыр жұқпалы ауру. Ол PMV-1 парамиксовирусынан туындайды және аурудың әртүрлі формаларын тудыруы мүмкін көптеген әртүрлі штаммдарға ие. Бұл формалар кейде тырысқақ, бронхит, құс тұмауы немесе ларинготрахеит сияқты басқа ауруларға "бүркемелеу" жасай алады. Тек дәл диагноз Ньюкаслды анықтауға көмектеседі.. Барлық жастағы және тұқымды үй құстары ауруға бейім, бірақ көбінесе Ньюкасл ауруына үй тауықтарына диагноз қойылады. Ньюкасл ауруының өршуі бүкіл әлемде тіркелуде және ірі құс фабрикалары үшін қиындықтар тудыруы мүмкін. Ньюкасл ауруы адамдарға тікелей әсер етпесе де, жұқтырған адаммен байланыста болғаннан кейін тұмауға ұқсас жағдай дамуы мүмкін. Құстардағы Ньюкасл ауруының тән белгілеріне энцефалит, пневмония және олардың зақымдалуына байланысты ішкі ағзаларға қан кету жатады.
Қазақстан Республикасының Қарағанды облысында жүргізілген зерттеу Нұра ауданы Ахмет ауылында үй құстарында Ньюкасл ауруының өршуін зерттеуге бағытталған. Зерттеу барысында зертханалық диагностика үшін сынама алуды, малды вакцинациялауды және карантиндік шектеулер енгізуді қамтитын ветеринариялық-санитариялық іс-шаралар жүргізілді. Зерттеу нәтижелері инфекция ошағын оқшаулау және жою бойынша қабылданған шаралардың жоғары тиімділігін көрсетті. Вирус анықталды, бұл эпизоотиялық жағдайды үнемі бақылау қажеттілігін көрсетеді. Нәтижелер Ньюкасл ауруының одан әрі таралуын болдырмау үшін вакцинация бағдарламаларын кеңейтуді және құс фабрикаларында ветеринарлық бақылауды күшейтуді ұсынады.Ауылға келген инспекция мамандары өлген құстардың барлығын жойды. Олар сондай-ақ аурудың таралуын болдырмау үшін үй құстарын осы аймақтан шығаруға, сондай-ақ құс еті мен жұмыртқаны сатуға тыйым салды. 9 қазаннан бастап құсқа вакцинация басталды және 16000-ға жуық тауыққа вакциналар салынды. Карантин бір айға созылып, қараша айының басында аяқталды. Осы уақыт ішінде мамандар осы аймақта қалған құстардың денсаулығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жұмыс істеді.
Ньюкасл ауруы ветеринарларға бірнеше жылдан бері белгілі болғанына қарамастан, оны емдеу әдісі әлі жасалмаған. Дегенмен, құстардағы Ньюкасл ауруымен күресуге ауру жануарларды оқшаулау және карантин, вакцинациялау бағдарламалары, мал шаруашылығы өндірісіндегі объектілердегі биоқауіпсіздік шаралары, жануарлардың қозғалысын бақылау және қадағалау арқылы қол жеткізуге болады

1. Бакулов И.А. Эпизоотология с микробиологией. — М.: Агропромиздат, 1987

2. Гусева Е.В., Сатина Г.А. Вирусные болезни кур // Современные аспекты ветеринарной патологии животных. — Владимир, 1998. — С. 128.

3. Ирза В.Н. Материалы межправительственного совещания по сотрудничеству в области ветеринарии. — М., 2003. — С. 17.

4. Родин Ю.В., Руденко Т.В., Смоленский В.Н. Оценка эпизоотологической ситуации и особенности специфической профилактики при ньюкаслской болезни // Вестник ветеринарии. — 1998. — № 2. — С. 66.

5. Timms L., Alexander D.J. Cell-mediated immune response of chickens to Newcastle disease vaccines // Avian Pathol. — 1977. — Vol. 6 (1). — R. 51-59.

6. Болезнь Ньюкасла; 2020. Available at: https://eldala.kz/novosti/zerno/2446-padezh-domashnej-pticy-v-akmolinskoj-oblasti-mozhet-byt-svyazan-s-boleznyu-nyukasla.

7. Карантин из-за вспышки болезни Ньюкасла; 2018. Available at. https://inbusiness.kz/ru/last/v-odnom-iz-sel-sko-vveden-karantiniz-za-vspyshki-bolezni-n

8. Болезнь Ньюкасла зафиксирована в Казахстане; 2019. Available at: https://kaztag.kz/ru/news/bolezn-nyukasla-zafiksirovana-v-kazakhstan.

9. Newcastle disease (infection with Newcastle disease virus) // OIE. Manual of Diagnostic Tests and Vaccines for Terrestrial Animals. – 2018. – Chap. 3.3.14. – P.964-983.

10. Коровин Р.Н., Зеленский В.П., Грошева Г.А. Лабораторная диагностики болезней птиц // Москва «Агропромиздат». – 1989. – С. 17.

11. Ж. Кыдырбаев, Н.Н. Асанжанова, Ш.Ж. Рыскелдинова, Е.М. Кожамкулов, Е.К. Кулбеков, Е.Т. Мырзахметов, Ж.А. Турсынова, Н.Ж. Акмырзаев // Апробационные испытания вакцины противболезни ньюкасла из штамма Ла-сота // Биобезопасность и Биотехнология. - 2022.

12. Сюрин В. Н., Псевдочума птиц, М., 1963.

13. Вскрытие и патоморфологическая диагностика болезней животных / ред. Жаров А.В. – М.: Колос, 2000. – 400 с.

14. Newcastle disease in free-living and pet birds. In: Newcastle disease (ed. D.J. Alexander), Kluwer Acad. Publ., Boston, pp. 197-246.

15. Ветеринарное руководство Merck Болезнь Ньюкасла у домашней птицы; https://www.merckvetmanual.com/poultry/newcastle-disease-and-other-paramyxovirusinfections/newcastle-disease-in-poultry.

16. Ветеринарная служба Владимирской области Болезнь Ньюкасла (Псевдочума); https://vetvo.ru/bolezn-nyukasla-psevdochuma.html#google_vignette.

17. Kraneveld, F.C. (1926). Ned. Indisch. Bl. Diergeneeskd. 38: 448-450

18. Зооинженерный факультет МСХА Вирус ньюкаслской болезни; https://www.activestudy.info/virus-nyukaslskoj-bolezni/.

19. Doyle, T.M. (1927). J. Comp. Pathol. Ther., 40: 144-69.

20. Kaleta, E.F. a C. Baldaus (1988). Newcastle disease in free-living and pet birds.

21. Wernery U.,Remple J D.,Neumann U, Alexander D J,Manvell R J.,Kaaden O R. Avian paramyxovirus serotype 1.

22. Сюрин В. Н., Болезни птиц, М., 1971.

23. Международное эпизоотическое бюро. Всемирная организация здравоохранения животных. Санитарный кодекс наземных животных МЭБ 2005 г. Четырнадцатое издание, 2005г.

24. Шумский Н.И «Основы профилактики болезней голубей» стр 105, Воронеж 2011.