АФРИКАЛЫҚ ШОШҚА ОБАСЫ: ЭПИЗООТИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙҒА, ҚОЗДЫРҒЫШТЫҢ ЖӘНЕ ТУЫНДАЙТЫН АУРУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНЕ ШОЛУ

Африкалық шошқа обасы (АЖО) - үй шошқалары мен жабайы шошқарлар арасында өте жоғары өлім-жітімді вирустық геморрагиялық ауру. Дүниежүзілік жануарлар денсаулығын қорғау ұйымының (ДЖДҰ) деректері бойынша соңғы 5 жылда аурудың таралу аймағы орасан зор аумақты қамтиды. Сахараның оңтүстігіндегі Африкадан, Еуропа мен Азиядан және Ресей Федерациясының аумағынан алынған хабарламаларды ескере отырып, соңғы жылдары АЖО зардап шеккен елдер мен аумақтардың саны артты. Аурудың таралу қаупін арттыратын негізгі факторлар биоқауіпсіздік шаралары мен адам мінез-құлқы нашар мал шаруашылығын басқару жүйесі болып табылады. Көптеген елдер ветеринариялық қызметтегі кемшіліктерге байланысты мал ауруларына қарсы шараларды тиімді жүзеге асыру үшін күресуде. Көптеген жағдайларда бұл ұзақ мерзімді инвестициялардың жетіспеушілігінен, қажетті іс-шаралар мен ресурстарды тиімді жүзеге асыруға, үйлестіруге және қолдауға кедергі келтіретін дағдарысты басқарудың жеткіліксіз стратегияларына негізделген әртүрлі мүдделі тараптардың пікірлерін және саясаттарын тиісті түрде ескермеумен байланысты. Әртүрлі эпизоотиялық жағдайларға бейімделудің қабілетсіздігі ғылыми зерттеулердің маңыздылығын арттырады, АЖО жақсырақ бақылауға көмектеседі немесе бұрыннан бар энзоотиялық ошақтардағы мәселелерді шешудің жаңа тәсілдерін ашады. Бұл мақала АЖО вирусологиясы саласындағы қазіргі білім мен жетістіктерге, заманауи штаммдармен инфекцияның клиникалық көріністеріне, эпидемиологияға, диагностикаға және бақылауға бағытталған.

1. Carola S.L., Franz J.C., Carolina P., Ulrike B. and et all. African Swine Fever in Wild Boar in Europe-A Review. Viruses. 2021 Aug 30; 13(9):1717. doi: 10.3390/v13091717

2. Penrith M.L., Thomson G.R., Bastos A.D., Phiri O.C., Lubisi B.A., Du Plessis E.C., Macome F., Pinto F., Botha B., Esterhuysen J. An investigation into natural resistance to African swine fever in domestic pigs from an endemic area in southern Africa. Rev. Sci. Tech. 2004; 23:965-977. doi: 10.20506/rst.23.3.1533.

3. Alonso C., Borca M., Dixon L., Revilla Y., Rodriguez F., Escribano J.M. ICTV Virus Taxonomy Profile: Asfarviridae. J. Gen. Virol. 2018; 99:613–614. doi: 10.1099/jgv.0.001049.

4. https://www.woah.org/en/what-we-do/animal-health-and-welfare/animal-diseases/old-classification-of-diseases-notifiable-to-the-oie-list-a/

5. Африканская чума свиней: обнаружение и диагностика / BeltránAlcrudo D. [et al.] //FAO Animal Production and Health. Manual (Russian ed.). – FAO. – № 19. – 2017

6. Пособие по подготовке чрезвычайных планов действий на случай эпидемии африканской чумы свиней: подготовленные: Мари-Луиз Пенрит [и др.] Пособие ФАО по здравоохранению и воспроизводству животных. – № 8. Рим. – 2009. –75 с.

7. Epidemiology of African swine fever virus / S. Costard [et al.] // Virus research. – 2013. – Vol. 173. – №. 1. – P. 191-197.

8. Африканская чума свиней в России: распространение и клиникоанатомическое проявление / К.Н. Груздев, А.С. Иголкин, А.М. Рахманов [и др.] // Ветеринария сегодня. – 2014. – №. 4. – С. 10-24.

9. Бакулов И.А., Макаров В.В. Проблемы современной эволюции африканской чумы свиней // Вестник сельскохозяйственной науки. – 1990. – №. 3. – С. 46-55.

10. Макаров, В.В. Африканская чума свиней // Российский ветеринарный журнал. – 2018. – №. 6. – С. 15-19.

11. Rahimi P., Sohrabi A., Ashrafihelan J., Edalat R., Alamdari M., Masoudi M., Mostofi S., Azadmanesh K. 2010. Emergence of African Swine Fever Virus, Northwestern Iran. Emerging Infectious Diseases 16: 1946-1948.

12. P.J. Sánchez-Cordón, M. Montoya, A.L. Reis, and L.K. Dixon. African swine fever: A re-emerging viral disease threatening the global pig industry. Vet J. 2018 Mar; 233: 41-48. doi: 10.1016/j.tvjl.2017.12.025:10.1016/j.tvjl.2017.12.025

13. Woźniakowski G., Kozak E., Kowalczyk A., Łyjak M., Pomorska-Mól M., Niemczuk K., Pejsak Z. 2016. Current status of African swine fever virus in a population of wild boar in eastern Poland (2014–2015). Archives of Virology 161:189-195.

14. Sánchez-Vizcaíno J.M., Mur L., Sánchez-Matamoros A., Martínez-López B. 2014. African swine fever: new challenges and measures to prevent its spread. Paper presented at the 82nd General Session of the World Assembly of OIE, 25–30 May 2014, Paris, France. www.oie.int/doc/ged/D13786.

15. Эпизоотия африканской чумы свиней 2007–2017 гг. часть 1. общие тренды АЧС на территории Российской Федерации и Евразии / А.С. Оганесян, М.А. Шибаев, Н.Е. Баскакова [и др.] // Ветеринария сегодня. – 2018. – №. 2. – С. 18-25.

16. А.А. Глазунова, Т.А. Севских, Д.А. Лунина, И.С. Ткачева. Анализ рисков распространения африканской чумы свиней в Самарской области // Ветеринария. – 2021. – № 9. – С. 16-22.

17. C. Gallardo, J. Fernández-Pinero, M. Arias. African swine fever (ASF) diagnosis, an essential tool in the epidemiological investigation // Virus research. – 2019. – Vol. 271. – P. 197676.

18. Макаров, В.В. Африканская чума свиней: эпизоотический полиморфизм и контроль. Часть 3. Экономика и экстраполяция на РФ / В.В. Макаров, В.А. Грубый // Ветеринария сегодня. – 2013. - №4. – С. 8-11.

19. Gale, J., H. Dormido, and A. Leung. 2019. African Swine Fever Is Spreading Fast and Eliminating It Will Take Decades.

20. ASF Outbreak Reaches Beyond China. World Grain. 2019, - 3 October. https://www.world-grain.com/articles/12689-asf-outbreak-reaches-beyond-china.

21. Mackenzie, D. 2019. A Quarter of All Pigs Have Died This Year due to African Swine Fever. New Scientist. 5 November. https://www.newscientist.com/article/2222501-a-quarter-of-all-pigs-havedied-this-year-due-to-african-swine-fever/.

22. Гулѐнкин, В.М. Оценка экономического ущерба от африканской чумы свиней / В.М. Гулѐнкин, Н.С. Бардина, А.А. Шевцов // Ветеринария. – 2011. - №10. – С. 10-12.

23. Изотова, О.Г. Африканская чума свиней как угроза отечественному свиноводству/ О.Г.Изотова, М.М. Горячева // Современные проблемы инновационного развития науки. Сборник статей Международной научно-практической конференции. – Уфа: ОМЕГА– САЙНС, 2017. – С. 274-276.

24. Груздев К. Н., Караулов А. К., Иголкин А. С. Опыт борьбы с африканской чумой свиней в Российской Федерации и его значение для других стран // Ветеринария сегодня. – 2020. – № 1. – С. 38-43.

25. Animal disease events / OIE. – URL: https://wahis.oie.int/#/events. – (06.02.2022).

26. Прогноз по африканской чуме свиней в Российской Федерации на 2020 год / О.Н. Петрова, Ф.И. Коренной, А.К. Караулов [и др.]. - URL: https://fsvps.gov.ru/fsvps-docs/ru/iac/asf/publications/asf_prognoz2020.pdf. – (дата обращения: 11.03.2021).

27. Evaluation of seven commercial African swine fever virus detection kits and three Taq polymerases on 300 well-characterized field samples / M. E. Schoder [et al.] //Journal of Virological Methods. – 2020. – Vol. 280. – P. 113874.

28. Beltrán - Alcrudo D. [et al.] //FAO Animal Production and Health. Manual (Russian ed.). – FAO. – № 19. – 2017.

29. Alejo A., Matamoros T., Guerra M., Andrés G. A Proteomic Atlas of the African Swine Fever Virus Particle. J. Virol. 2018; 92: e01293-18. doi: 10.1128/JVI.01293-18.

30. Wang N., Zhao D., Wang J., Zhang Y., Wang M., Gao Y., Li F., Wang J., Bu Z., Rao Z., et al. Architecture of African swine fever virus and implications for viral assembly. Science. 2019; 366:640–644. doi: 10.1126/science.aaz1439.

31. Liu S., Luo Y., Wang Y., Li S., Zhao Z., Bi Y., Sun J., Peng R., Song H., Zhu D., et al. Cryo-EM Structure of the African Swine Fever Virus. Cell Host Microbe. 2019; 26:836-843.e833. doi: 10.1016/j.chom.2019.11.004.

32. Breese S.S., Jr., DeBoer C.J. Electron microscope observations of African swine fever virus in tissue culture cells. Virology. 1966; 28:420–428. doi: 10.1016/0042-6822(66)90054-7

33. Hawes P.C., Netherton C.L., Wileman T.E., Monaghan P. The envelope of intracellular African swine fever virus is composed of a single lipid bilayer. J. Virol. 2008; 82:7905-7912. doi: 10.1128/JVI.00194-08.

34. Andrés G., García-Escudero R., Simón-Mateo C., Viñuela E. African Swine Fever Virus Is Enveloped by a Two-Membraned Collapsed Cisterna Derived from the Endoplasmic Reticulum. J. Virol. 1998; 72:8988–9001. doi: 10.1128/JVI.72.11.8988-9001.1998.

35. Andres G., Simon-Mateo C., Vinuela E. Assembly of African swine fever virus: Role of polyprotein pp220. J. Virol. 1997; 71:2331–2341. doi: 10.1128/jvi.71.3.2331-2341.1997.

36. Reis A.L., Netherton C., Dixon L.K. Unraveling the Armor of a Killer: Evasion of Host Defenses by African Swine Fever Virus. J. Virol. 2017; 91:e02338-16. doi: 10.1128/JVI.02338-16.

37. G.Wang, M.Xie, Wei Wu and Zh.Chen. Structures and Functional Diversities of ASFV Proteins// Viruses 2021, 13(11), 2124; https://doi.org/10.3390/v13112124.

38. Qi Liu, Bingting Ma, Nianchao Qian, Fan Zhang, Xu Tan, Jianlin Lei and Ye Xiang. Structure of the African swine fever virus major capsid protein p72 // Cell Research (2019) 29:953-955. https://doi.org/10.1038/s41422-019-0232-x.

39. S.Blome, K.Franzke, M.Beer. African swine fever – A review of current knowledge// Virus Research 287 (2020) 198099.

40. https://rr-africa.woah.org/en/projects/gf-tads-for-africa/african-swine-fever/

41. https://www.fao.org/animal-health/situation-updates/asf-in-asia-pacific/en

42. Бальчунас Е.С., Глазунов Ю.В. Обзор состояния проблемы африканской чумы свиней (АЧС) в России на 2022 год. Вестник Государственного аграрного университета Северного Зауралья. – 2022 – № 2 (37). – С. 12-22.

43. https://www.fao.org

44. Zhaoyao Li, Wenxian Chen, Zilong Qiu, Yuwan Li, Jindai Fan, Keke Wu, Xiaowen Li, Mingqiu Zhao, Hongxing Ding, Shuangqi Fan, and Jinding Chen . African Swine Fever Virus: A Review // Life (Basel). 2022 Aug; 12(8): 1255

45. https://www.star-idaz.net/report/gara-gap-analysis-report-2018

46. Биологические свойства и молекулярно-генетическая характеристика вируса африканской чумы свиней, выделенного в 2016-2017 гг. в различных регионах Российской Федерации / М.Е. Власов, А.Р. Иматдинов, И.А. Титов [и др.] // Российская сельскохозяйственная наука. – 2018. – № 4. – С. 54-57.

47. Жуков, И.Ю. Биологические свойства изолятов вируса африканской чумы свиней и особенности течения болезни при экспериментальном заражении: дисс. канд. биол. наук: 03.02.02 / Жуков Иван Юрьевич. – Владимир, 2017. – 145 с.

48. Клинические и патологоанатомические изменения у диких европейских кабанов и домашних свиней при заражении вирусом 141 африканской чумы свиней / С.Г. Ремыга, А.С. Першин, И.В. Шевченко [и др.] // Ветеринария сегодня. – 2016. – № 3 (18). – С. 46–51.

49. https://asm.org/Articles/2022/March/African-Swine-Fever-Virus-Is-A-Global-Concern

50. Hongliang Zhang, Saisai Zhao, Haojie Zhan et al. Vaccines for African swine fever: an uptade // Front. Microbiol., 27 April 2023 Sec. Infectious Agents and Diesease Vol. 14. – 2023/ https://doi.org/10.3389/fmicb.2023.1139494

51. Ana Catarina and Fernando Ferreira. African swine fever control and prevention: an update on vaccine development/ Emerg Microbes Infect. 2022; 11(1): 2021–2033. Published online 2022 Aug 25. doi: 10.1080/22221751.2022.2108342

52. Груздев К. Н., Караулов А. К., Иголкин А. С. Опыт борьбы с африканской чумой свиней в Российской Федерации и его значение для других стран // Ветеринария сегодня. – 2020. – №. 1. – С. 38-43.

53. Galindo I., Alonso C. African swine fever virus: a review // Viruses. – 2017. – Vol 9. – №. 5. – P. 103.