БИОЛОГИЯЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ПРОБЛЕМАЛАРЫНЫҢ ҒЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУ ИНСТИТУТЫНДАҒЫ БИОЛОГИЯЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ БИОҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІ

Осы мақалада биологиялық қауіпсіздік жүйесінің және биологиялық қорғау шараларының  түйінді  аспектілері  көрсетілген,  олар:  биологиялық  қатерлерді  бағалау, инженерлік-техникалық құралдары, қызметкерлерді медициналық-санитариялық бақылаудан өткізу жүйесі, қатты және сұйық қалдықтарды зарарсыздандыру және кәдеге жарату, дезинфекциялау, дезинсекциялау және дератизациялау. Биологиялық қауіпсіздік проблемаларының ғылыми-зерттеу институтының нысандарында, өндірістік және ғылыми-эксперименттік зертханаларда, изоляторларда (виварийлерде) жүзеге асырылатын жұмыстар корсетілген. Бұндай жұмыстар, санитарлық ережелер мен ветеринария саласындағы нормативтік құқықтық актілердің талаптарына сай және де ДДСҰ ұсынған биоқауіпсіздік және биоқорғау талаптарын сақтау мақсатында бағытталған. Интернет ресурстарынан ақпарат іздеу және талдау үшін, біз орыс және ағылшын тілдеріндегі түйін сөздерді қолдандық. Нәтижесінде биологиялық қауіпсіздік талаптары мен биологиялық қорғау шараларын сақтау бойынша шетелдік және отандық әдебиет көздері талданды. Әдебиет көздерін талдау барысында, бұл талаптар мен шаралардың сақталмауы, қауіпті жұқпалы аурулардың штаммдарының шығып кетуіне, қасақана ұрлануына және стандартты операциялық процедуралардың тиісті түрде орындалмауы, қызметкерлердің зертханалық инфекциясын жұқтыруға, апат жағдайына әкеледі. БҚПҒЗИ-да биоқауіпсіздік және биоқорғау талаптарын сақтау бойынша қабылданып жатқан шаралар, қауіпті микроорганизмдердің таралуын, қызметкерлердің зертханалық инфекциясын жұқтыру қаупін, қауіпті микроорганизмдерге ену немесе ұрлау қаупін едәуір азайтады.

1. The biological safety system in Кazakhstan / Essbauer E.S., Finke E.J., Frey S.O. et al. – Bundeswehr Institute of Microbiology. – Germany, 2016. http://www.gerkaznet.com/img/bg-img/Aikimbayev.pdf.

2. Атаки сибирской язвы 2001 года. – Википедия. www.turbopages.org.

3. Zapor M. Aerosolized Biologic Toxins as Agents of Warfare and Terrorism / Zapor M., Joel T. Fishbain. – Respir Care Clin N Am. – 2004. – №7.

4. Bishop A.H. Aerosol and Surface Deposition Characteristics of Two Surrogates for Bacillus Anthracis Spores / A.H. Bishop, H.L. Stapleton. – Appl Environ Microbiol, 2016. – №27. – С. 82-90. doi: 10.1128/AEM.02052-16.

5. Wei J. Airborne Spread of Infectious Agents in the Indoor Environment / Wei J., Yuguo Y. – Am J Infect Control. – 2016. – № 44. doi:10.1016/j.ajic.2016.06.003.

6. Особенности эпидемиологической ситуации по инфекционным заболеваниям в мире 2019 г. – Санитарно-эпидемиологический надзор. http://www.61.rospotrebnadzor.ru/index.php.

7. Вспышка нового инфекционного заболевания COVID-19: β-коронавирусы как угроза глобальному здравоохранению / Горенков Д.В., Хантимирова Л.М., Шевцов В.А. и др. – Инфекционные болезни. Профилактика, диагностика, лечение, – 2020. – Т. 20. – №1. https://doi.org/10.30895/2221-996X-2020-20-1-6-20.

8. Вспы́шка о́спы обезья́н в 2022 году́. – Википедия.

9. Бурабаев Б.К. Опыт внедрения стандарта CEN CWA 5793:2008 и перспективы внедрения в практику НИИПББ / Бурабаев Б.К., Джекебеков К.К., Сансызбай А.Р. – Международная конференция (EBSA). – 2017.

10. ISO 35001:2019. Only informative sections of standards are publicly available. Biorisk management for laboratories and other related organisations / www. ISO 35001:2019(en).

11. Abad X. Article in Biosafety: CWA 15793: When the Biorisk Management is the Core of a Facility / Xavier Abad Morejón de Girón. – IRTA-CReSA Research Centre for Animal Health. – Catalonia, 2014. doi: 10.4172/2167-0331.1000119

12. Практическое руководство по биологической безопасности в лабораторных условиях. – Третье Издание. – ВОЗ. – Женева, – 2004.

13. Санитарно-эпидемиологические требования к лабораториям, использующим потенциально опасные химические и биологические вещества: Санитарные правила, утвержден приказом МЗ РК от 15 октября 2021 года № ҚР ДСМ-105.

14. Санитарно-эпидемиологические требования к хранению, транспортировке и использованию иммунологических лекарственных препаратов (иммунобиологических лекарственных препаратов: Санитарные правила, утвержден приказом МЗ РК от 19 июля 2021 года № ҚР ДСМ-62.

15. Об утверждении нормативных правовых актов в области ветеринарии: утвержден приказом МСХ РК от 30 октября 2014 года № 7-1/559.

16. Ветеринарные (ветеринарно-санитарные) требования к организациям по производству, хранению и реализации ветеринарных препаратов, кормов и кормовых добавок: утвержденный приказом МСХ РК от 23 сентября 2015 года № 7-1/848.

17. Sulkin S.E. Laboratory-acquired infections / Sulkin S.E. – Bacteriol. Rev. – 1961. – Vol. 25. – Р. 203-209.

18. Pike R.M. Past and present hazards of working with infectious agents / Pike R.M. – Arch. Pathol. Lab. Med. – 1978. – Vol. 102. – Р. 333-336.

19. Collins C.H. Laboratory-Acquired Infections: History, Incidence, Causes and Prevention / Collins C.H., Kennedy D. – 4th Edn. Boston: Butterworth & Co. – 1998.

20. Pastorino B. Biosafety and Biosecurity in European Containment Level Laboratories: Focus on French Recent Progress and essential Requirements / Pastorino B., Lamballerie X., Charrel R. – Frontiers in Public Health. – 2017. doi: 10.3389/fpubh.2017.00121

21. Бурабаев Б.К. Управление биологическими рисками в научно-исследовательском институте проблем биологической безопасности / Бурабаев Б.К., Джекебеков К.К., Уланкызы А. и др. – Биобезопасность и Биотехнология. – 2020. – № 1. – С.10-11.

22. Воздух лабораторий. trox.ru›downloads/6ca2b833f49da2a7/LAB-air_RU.pdf.

23. Senio C.A. recent case of SARS in Singapore is a laboratory accident / Senio C. // Infectious diseases of the Lancet. – 2003. – Vol. 11. – 679 p. doi: 10.1016/S1473-3099(03)00815-6.

24. Taiwanese SARS researcher infected: CIDRAP. https://www.cidrap.umn.edu/news-perspective/2003/12/taiwanese-sars-researcher-infected.

25. SARS escaped from the Beijing laboratory twice: The Scientist® Magazine. https://www.the-scientist.com/news-analysis/sars-escaped-beijing-lab-twice-50137.

26. McCollum Andrea M. Investigation of the first laboratory-acquired human cowpox virus infection in the United States / McCollum A.M., Austin C., Nawrocki J. and et. el.: Journal of Infectious Diseases. – 2012. – Vol. 206 (1). – P. 63-68. doi: 10.1093/infdis/jis302. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22539811/.

27. WHO closes laboratory in Sierra Leone after worker is infected with Ebola: Mass Media, 2014. – USA Verified. – 2021. https://www.biznews.com/briefs/2014/08/27/closes-lab-worker-infected-ebola.

28. Languyi S. Laboratory infections caused by Brucella bacteria in China / Languyi S., Jianmei G., Zhongdao W. //Biosafety and health, – 2021. – Vol. 3 (2). – Р. 101-104. doi: 10.1016/j.bsheal.2020.07.010. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590053620300835?via%3Dihub

29. Mouse bite infection of Taiwanese researcher gives legs to Wuhan lab leak theory. https://www.thetimes.co.uk/article/mouse-bite-infection-of-taiwanese-researcher-gives-legs-to-wuhan-lab.

30. Уланкызы А. Качество прилегания и индивидуальный подбор респираторов как ключевые факторы эффективности средства индивидуальной защиты органов дыхания/ Уланкызы А., Таболдиев Д.Р., Амирханова Н.Т. и др. – Биобезопасность и Биотехнология. – 2021. – № 2. – С. 42-47.

31. Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию, применению, обезвреживанию, транспортировке, хранению и захоронению отходов производства и потребления. Санитарные правила, Приказ МЗ РК от 25.12.2020 г. за № ҚР-ДСМ-331/2020.

32. Биотермическая яма. – М.: Советская Энциклопедия. Ветеринарный энциклопедический словарь, 1981. www. veterinary.academic.ru.

33. Лазько Н. Что такое яма Беккари? Яма биотермическая: описание и предназначение / Лазько Н. – Сельское хозяйство. – Новотроицк. – 2016. http://fb.ru/article/277578/chto-takoe-yama-bekkari.

34. Foot and mouth disease 2007: a review and lessons learned: The Stationery Office, Great Britain: Department for Environment, Food and Rural Affairs, 2008. assets.publishing.service.gov.uk. 250363/0

35. Переносчики возбудителей инфекции: Медицинская энциклопедия. https://gufo.me/dict/medical_encyclopedia.

36. Роль насекомых в распространении инфекций. http://mikrobio.balakliets.kharkov.ua/contents

37. Black W.C. Population biology as a tool for studying vector-borne diseases / W.C. Black, C.G. Moore// The biology of disease vectors / Colorado: Univ. Press, – 1995. – P. 393-416.

38. Санитарно-эпидемиологические требования к организации по проведению дезинфекции, дезинсекции и дератизации: Санитарная правила, утвержден приказом МЗ РК от 28 августа 2018 года № ҚР ДСМ-8.

39. Sumudu B. Laboratory-Acquired Dengue Virus Infection -A Case Report/ B. Sumudu, A.F. Van Den Hurk, R.J. Simmons and et.el. – PLOS Neglected Tropical Diseases. – Journals plos org, – 2011. – Vol. 5 (11). – P. 1-4. doi:10.1371/journal.pntd.0001324.